Projekt „Policzone i policzeni! Artystki i artyści w Polsce” to pierwsze w historii powojennej Polski tak kompleksowe badanie dotyczące środowiska artystycznego. Pionierska analiza zespołu Centrum Badań nad Gospodarką Kreatywną Uniwersytetu SWPS, kierowanego przez prof. Dorotę Ilczuk, pozwoliła na pozyskanie szczegółowych danych dotyczących liczebności, struktury i sytuacji finansowej artystek i artystów w Polsce. Zebranie informacji na temat ogólnej liczby aktywnych zawodowo artystek i artystów oraz stworzenie bazy artystycznych zawodów stanowi odpowiedź na potrzebę stworzenia skutecznego systemu wsparcia dla mało zarabiających twórców kultury.

Problem

Brak systemowego wsparcia środowiska twórczego w Polsce

Do stworzenia i wdrożenia rozwiązań uprawnień artysty zawodowego potrzebne są konkretne dane dotyczące czynnego zawodowo środowiska artystycznego, a te, które do tej pory zbierano, były zazwyczaj fragmentaryczne i rozproszone. Pragnąc stworzyć kompletną listę zawodów uprawnionych do korzystania z nowo projektowanych funduszy, należy zacząć od podstaw, czyli od określenia definicji zawodów artystycznych na podstawie jasnych, naukowych kryteriów.

Ilu mamy w Polsce artystów, twórców i wykonawców? Jak przedstawia się ich sytuacja finansowa w poszczególnych branżach? Jak wypada porównanie dochodów, form pracy czy warunków jej wykonywania pomiędzy przedstawicielami sztuk wizualnych, architektami, muzykami, a ludźmi teatru? Jak realistycznie oszacować koszty planowanego systemu wsparcia i jak stworzyć wiarygodną bazę wiedzy o ludziach kultury i sztuki?

Rozwiązanie

Projekt „Policzone i policzeni! Artystki i artyści w Polsce”

Zespół Centrum Badań nad Gospodarką Kreatywną Uniwersytetu SWPS pod kierownictwem prof. Doroty Ilczuk od ośmiu lat prowadzi analizy rynku pracy artystek i artystów w Polsce. Tym razem badania zostały zrealizowane na zlecenie Narodowego Instytutu Fryderyka Chopina, koordynującego prace nad projektem ustawy dotyczącej uprawnień zawodowych artystów. Zespół stworzył autorską metodę badawczą szacunku liczebności oraz zmobilizował samych twórców do pomocy w gromadzeniu informacji. Wykorzystano dane zbiorcze z instytucji państwowych, urzędów statystycznych, stowarzyszeń, związków zawodowych i organizacji zbiorowego zarządzania. W branżach mniej zinstytucjonalizowanych, gdzie przeważają freelancerzy, zastosowano dodatkowo liczenie ręczne aktywnych twórców, a także przeprowadzono szczegółowe ankiety. W okresie od 1 września do 10 listopada 2018 r. wypełniło je 5019 artystów, twórców i wykonawców, podzielonych na branże, takie jak: sztuki wizualne, architektura, muzyka, teatr, taniec, film, literatura oraz twórczość ludowa.

W efekcie udało się ustalić ogólną liczbę artystów w Polsce (ok. 60 tys.), a także wychwycić skalę wielozadaniowości w zawodach związanych z kulturą (badani nierzadko deklarowali łączenie kilku rodzajów działalności twórczej lub łączenie zawodu artystycznego z poza artystycznym).

Raport z badania ukazał się nakładem wydawnictwa Uniwersytetu SWPS i Domu Wydawniczego ELIPSA. Jest do pobrania w wolnym dostępie w formie e-booka tutaj.

Dlaczego?

Rozwój kultury to nasza wspólna odpowiedzialność

Zdobycie i usystematyzowanie danych dotyczących ludzi kultury i sztuki pomogło w tworzeniu założeń projektu ustawy o uprawnieniach artysty zawodowego, który 5 maja 2021 r. trafił do konsultacji publicznych. Wnioski z badania stanowić będą również wiarygodną bazę materiałów przydatnych przy wprowadzaniu bądź konsultowaniu zmian w prawie, regulujących aktywność zawodową artystów. Z pewnością projekt posłuży też samemu środowisku i zmobilizuje je do podejmowania dalszych działań na rzecz systemowego wspierania twórców.

Dbałość o rozwój kultury i sztuki, a także zapewnienie artystkom i artystom dogodnych warunków pracy w duchu rozwiązań europejskich, to wspólna odpowiedzialność świadomych konsumentów kultury, ale też zaangażowanych naukowców. Badanie przeprowadzone przez Centrum Badań nad Gospodarką Kreatywną pozwoli na uregulowanie kwestii ubezpieczeń i świadczeń zdrowotnych tym zawodom, których przedstawiciele są najbardziej narażeni na finansową huśtawkę.

prof. dr hab. Dorota Ilczuk

Kierowniczka projektu „Policzone i policzeni! Artystki i artyści w Polsce”, profesor nauk humanistycznych, ekonomistka kultury. Specjalizuje się w tematyce zarządzania w kulturze i przemysłach kreatywnych. Naukowo interesuje się problemami społeczeństwa obywatelskiego, gospodarką kreatywną, rynkiem pracy artystów i rolą producentów w gospodarce kreatywnej. Założycielka i wieloletni prezes fundacji Pro Cultura. W latach 2001–2007 Prezydentka CIRCLE (Cultural Information and Research Centres Liaison in Europe), europejskiej sieci instytucji zajmujących się badaniami, dokumentacją i informacją w kulturze. Członkini Europejskiego Parlamentu Kulturalnego. Należy do Rady Naukowej Biblioteki Publicznej m.st. Warszawy. Współpracuje z zagranicznymi organizacjami i towarzystwami naukowymi, takimi jak: ERICArts, Association for Cultural Economics International (ACEI), International Society for Third-Sector Research (ISTR). Jako ekspert Rady Europy i Unii Europejskiej uczestniczy w międzynarodowych programach badawczych poświęconych problemom kultury.

Zobacz biogram »