Kryzys psychiczny – zagrożenia, ale i szanse

Jak rozpoznawać kryzys psychiczny, gdzie szukać jego przyczyn i jak sobie z nim radzić? O tym wszystkim mówi dr Agnieszka Mościcka-Teske z Uniwersytetu SWPS, jedna z prelegentek konferencji „Kryzys psychiczny. Zrozumieć, wspierać, zapobiegać”, która odbędzie się 3 października we Wrocławiu.

Dramatyczne wydarzenia, nagłe zmiany sytuacji, poważne problemy w pracy lub związku mogą prowadzić do kryzysu psychicznego.

Kryzys ma w psychologii kilka znaczeń. Możemy mówić o kryzysie wiążącym się z sytuacją w rozwoju człowieka, po której następuje znacząca zmiana w życiu. Wtedy mamy do czynienia z kryzysami rozwojowymi. Drugie znaczenie odnosi się do sytuacji, która wnosi duże napięcie, dezorganizację, zaburzenie równowagi psychicznej albo psychospołecznej. Jest to sytuacja, w której ludzie nie mogą realizować w dotychczasowym stopniu swoich celów życiowych, albo jakiś proces w ich życiu jest zaburzony. Na przykład jakieś wydarzenie może spowodować, że przyszłość relacji z bliską osobą stanie pod znakiem zapytania. W psychologii rozróżniamy też kryzysy związane z sytuacjami traumatycznymi lub katastroficznymi, w których zagrożone jest zdrowie, życie lub inne bardzo ważne dla człowieka wartości – mówi dr Agnieszka Mościcka-Teske, psycholożka z Wydziału Psychologii i Prawa w Poznaniu Uniwersytetu SWPS.

Rozpoznanie źródła

Żeby stwierdzić, czy obecny stan człowieka to efekt rozwijających się zaburzeń psychicznych, czy reakcja na kryzys, specjalista przede wszystkim próbuje wykryć sytuację, która może być źródłem kryzysu.

W klasycznie rozumianej nauce o kryzysie wskazuje się na to, że jest on wywołany przez konkretną sytuację. Jej zlokalizowanie jest o tyle istotne, że interwencja, która ma pomóc, w dużej mierze jest ukierunkowana na to źródło. Pomoc polega na jego wykryciu, przeanalizowaniu sytuacji i ingerencji w nią. Na przykład pomoc osobie doświadczającej przemocy domowej będzie polegała m.in. na przeniesieniu jej do ośrodka pomocy – wyjaśnia dr Mościcka-Teske.

Nie tylko negatywne reakcje

Czy można pomylić kryzys psychiczny z depresją? Ekspertka zauważa, że doświadczony psycholog nie będzie miał problemów w ich odróżnieniu.

Kryzys psychiczny jest zjawiskiem sytuacyjnym. W tym pojęciu mieszczą się zarówno przyczyna, jak i reakcja oraz odległe skutki. Depresja natomiast oznacza zaburzenie zdrowia psychicznego i rozpoznaje się ją na podstawie wielu określonych kryteriów. Jednak depresja może powstawać na skutek doświadczenia kryzysu – mówi psycholożka.

Dr Agnieszka Mościcka-Teske dodaje, że na kryzys możemy reagować różnie.

Istotą kryzysu jest to, że niesie zagrożenia i szanse. Weźmy na przykład kryzys dwulatka. Dziecko zaczyna się buntować i budować swoją autonomię. To trudny czas zarówno dla dziecka, jak i dla jego otoczenia. Ale ten kryzys służy temu, by przejść do kolejnej fazy rozwojowej, ma więc pozytywny wymiar – przekonuje ekspertka.

Reakcją na kryzys może być też rodzaj mobilizacji i uświadomienie sobie swojej sytuacji. Pod wpływem sytuacji kryzysowej w pracy łatwiej zobaczyć procesy, które tam zachodzą, uprzytomnić sobie, co nam się w tym miejscu podoba, a co nie, a nawet zdecydować się na zmianę pracy lub zawodu.

Szukanie pomocy

W sytuacji kryzysu psychicznego dotychczasowe sposoby radzenia sobie z problemami i źródła jego zasobów – wewnętrznej siły, pomysłowości – dochodzą do granicy lub się wyczerpują. Wtedy zaczynamy szukać innych.

Łatwiej nam będzie znaleźć wyjście z sytuacji, jeśli mamy dobre tło do działania. Może nim być na przykład to, że jesteśmy zdrowi, wypoczęci po urlopie lub mamy poduszkę finansową umożliwiającą dłuższe poszukiwanie pracy albo odejście z przemocowego związku. Bardzo ważne jest wsparcie społeczne, czyli to, na ile możemy korzystać z pomocy. Dotyczy to nie tylko pomocy innych ludzi, ale też instytucji – na przykład Ośrodka Interwencji Kryzysowej albo Środowiskowego Centrum Wsparcia dla Osób Doświadczających Przemocy w Rodzinie. Procedury dotyczące pomocy osobom w kryzysie mają też Miejskie Ośrodki Pomocy Społecznej – można tam skorzystać z konsultacji psychologicznej i prawniczej – opowiada psycholożka.

Metody działania

W kryzysie człowiek lub jego bliscy zazwyczaj szukają rozwiązania. Im głębszy kryzys, im poważniejszą rewolucję wprowadza w życiu i im mniejsze mamy zasoby, czyli zdrowie, wsparcie społeczne albo pieniądze, tym większa będzie konieczność szukania dodatkowej pomocy. Powinniśmy po nią sięgnąć, jeśli pod wpływem kryzysu psychicznego nie jesteśmy w stanie już normalnie funkcjonować, pojawiają się problemy w relacjach z bliskimi, w pracy, ze snem albo odżywianiem, kiedy jesteśmy bardziej nerwowi niż zwykle albo wręcz obolali ze stresu – uważa dr Mościcka-Teske.

Działanie specjalisty w przypadku osoby przeżywającej kryzys różni się od psychoterapii. Interwencja kryzysowa – bo tak nazywa się ta pomoc – kieruje się innymi zasadami, a psycholog ją prowadzący to interwent kryzysowy.

W interwencji kryzysowej koncentrujemy się wyłącznie albo głównie na sytuacji, która jest źródłem kryzysu i na obszarach, w których pacjent odczuwa zaburzenie równowagi psychospołecznej. W psychoterapii zakres zainteresowania tym, co się dzieje z pacjentem, może być znacznie szerszy. W interwencji największą uwagę zwracamy na przyczynę kryzysu, interwent szuka sposobu ingerencji w przyczynę, czyli metody osłabienia bodźca, który wywołał kryzys. W psychoterapii nie zawsze i niekoniecznie szukamy takiego wyjścia. Interwencja służy przede wszystkim przywróceniu równowagi psychicznej, a celem psychoterapii jest zmiana albo modyfikacja tego, co powoduje dyskomfort, cierpienie albo zaburzenia psychiczne. Poza tym interwencja kryzysowa zakłada krótkotrwałe działanie, mieści się zwykle w kilku sesjach, czasem nawet wystarczy jedna sesja. W przypadku psychoterapii zwykle leczenie trwa minimum 10 sesji – tłumaczy ekspertka.

Zdrowe funkcjonowanie

O takich problemach psychicznych i sposobach radzenia sobie z nimi będą mówić uczestnicy konferencji „Kryzys psychiczny. Zrozumieć, wspierać, zapobiegać”, która odbędzie się 3 października we wrocławskiej filii Uniwersytetu SWPS (ul. Ostrowskiego 30 B, sala 45).

W ostatnich latach żyjemy w permanentnym kryzysie – spowodowanym pandemią, wojną, zmianami klimatycznymi i gospodarczymi. Podczas konferencji chcemy uświadomić ludziom, czym jest kryzys, jak wpływa na człowieka, jakie powoduje reakcje, co zmienia. Ta świadomość i poznanie sposobów na opanowanie kryzysu lub reakcji na niego pomaga w zdrowym i dobrym funkcjonowaniu nas wszystkich. Bo przecież kryzys jest nieodłączną częścią życia człowieka i poza zagrożeniem niesie też szanse rozwoju – mówi dr Agnieszka Mościcka-Teske.

dr

Agnieszka Mościcka-Teske

Biogram