Kolejny niezrozumiały dokument z urzędu, zawiła umowa kredytowa, skomplikowana instrukcja obsługi czy ulotka leku, którą rozumie tylko lekarz lub farmaceuta? Wiele tekstów i dokumentów urzędniczych formułowanych jest w zbyt skomplikowany sposób. Aby usprawnić komunikację, każdy urząd, bank czy operator sieci telefonicznej może skorzystać z Jasnopisu – aplikacji stworzonej przez zespół naukowców z Uniwersytetu SWPS i z Instytutu Podstaw Informatyki PAN, która pozwala pisać prościej i jaśniej.

Problem

Niezrozumiałe teksty i dokumenty urzędowe

Niemal każdy z nas ma problemy ze zrozumieniem dokumentów urzędowych, instrukcji obsługi różnego rodzaju urządzeń, a także ulotek dołączanych do lekarstw i środków farmaceutycznych. Aż jedna trzecia skarg do Rzecznika Praw Obywatelskich spowodowana jest tym, że ludzie nie zrozumieli pisma urzędowego lub sądowego, które otrzymali z urzędu lub sądu. Nierzadko tracą przez to pieniądze czy szansę na odwołanie w sądzie. A przecież ważne teksty, które funkcjonują w przestrzeni publicznej, powinny być zrozumiałe dla wszystkich. To warunek naszego bezpieczeństwa i uczestnictwa w życiu publicznym.

Czy teksty i dokumenty urzędowe muszą być napisane tak trudnym i niezrozumiałym językiem? Czy można je pisać w sposób jasny i zrozumiały dla wszystkich, a nie tylko dla wyspecjalizowanych grup społecznych?

Rozwiązanie

Jasnopis, aplikacja pomagająca pisać jasno i zrozumiale

Jasnopis to aplikacja stworzona przez naukowców z Uniwersytetu SWPS i z Instytutu Podstaw Informatyki PAN, która pozwala pisać prościej i jaśniej. Pracami nad narzędziem kierował prof. Włodzimierz Gruszczyński, językoznawca przez wiele lat pracujący na Wydziale Nauk Humanistycznych i Społecznych w Warszawie. Dzięki specjalnym algorytmom aplikacja mierzy zrozumiałość tekstu, wskazuje jego trudniejsze fragmenty i proponuje poprawki w zależności od grupy docelowej. Za pomocą Jasnopisu można sprawdzić przystępność tekstu oraz uprościć treść umowy, regulaminu, pisma urzędowego, instrukcji obsługi czy samodzielnie napisanej notatki.

Algorytm aplikacji może być dostosowany zarówno do potrzeb indywidualnych użytkowników, jak i do wymagań branżowych, m.in. bankowości, finansów, urzędów, firm farmaceutycznych czy operatorów telefonicznych. Narzędzie zostało skonstruowane tak, by uwzględniać potrzeby konkretnych użytkowników, zachowując bezpieczeństwo i poufność danych. Jasnopis może też pełnić funkcję wtyczki współpracującej z edytorem tekstu.

Jasnopis mierzy stopień trudności tekstu w skali od „1” do „7”. „1” oznacza teksty najłatwiejsze, zrozumiałe dla każdego polskiego czytelnika, „7” – teksty wyjątkowe skomplikowane, przeznaczone raczej dla fachowców i wymagające specjalnego przygotowania. Aplikacja sugeruje również poprawki: rozbicie długich zdań na krótsze czy zamianę trudnych słów na ich prostsze odpowiedniki.

Dlaczego?

Bierzemy odpowiedzialność za uczestnictwo każdego obywatela w życiu publicznym

Językoznawcy, psychologowie, informatycy i statystycy z Uniwersytetu SWPS i IPI PAN zmierzyli się z problemem, który dotyczy niemal każdego z nas. Szukali odpowiedzi na pytanie: co to znaczy, że Kowalski zrozumiał tekst i jak sprawdzić, w jakim stopniu go zrozumiał? Badania objęły ponad 3 tysiące osób, a ich wyniki dały podstawę do stworzenia i wyskalowania Jasnopisu. Badacze wyodrębnili cechy tekstu, które najwyraźniej wpływały na wyniki. Potem za pomocą skomplikowanych obliczeń statystycznych każdej z takich cech przyznano odpowiednią wagę (czyli stopień, w jakim wpływa na zrozumiałość), aż w końcu powstał długi i skomplikowany wzór, na podstawie którego Jasnopis wylicza wskaźnik zrozumiałości tekstu.

Oczywiście wielu sformułowań prawniczych nie da się zmienić. Być może jednak za pomocą Jasnopisu uda się poprawić bezpośrednią komunikację urzędów, kancelarii prawnych, firm farmaceutycznych z klientami. Tam, gdzie w grę wchodzi bezpieczeństwo, majątek obywatela, prawa obywatelskie, każdy człowiek powinien być informowany w sposób zrozumiały i prosty – i o tym myśleli naukowcy z Uniwersytetu SWPS, tworząc projekt.

prof. dr hab. Włodzimierz Gruszczyński

Językoznawca, przez wiele lat był wykładowcą na Uniwersytecie SWPS. Jest specjalistą w zakresie językoznawstwa polonistycznego. Interesuje się słownikami, zwłaszcza dawnymi, oraz kulturą języka. Zajmuje się badaniem współczesnego i dawnego języka polskiego.