Z głębokim żalem i niewymownym smutkiem żegnamy Profesora Jana Strelaua, nestora polskiej psychologii należącego do światowego grona najwybitniejszych przedstawicieli psychologii różnic indywidualnych. Był niekwestionowanym autorytetem w swojej dziedzinie; niezwykle pracowitym i rzetelnym badaczem, dla którego nauka była wszystkim; wspaniałym nauczycielem akademickim, który wykształcił całe pokolenia psychologów i badaczy; wyjątkowym człowiekiem i oddanym przyjacielem, który traktował ludzi z niespotykanym szacunkiem i uwagą. Był dla nas mistrzem, który na zawsze pozostanie w naszych sercach.
Zobacz, nasze wspomnienia o Profesorze i dodaj wpis do księgi kondolencyjnej »
Działalność naukowo-dydaktyczna
Profesor Jan Strelau wniósł trwały i oryginalny wkład w rozwój psychologii jako dyscypliny nauki. Jak podkreśla prof. Andrzej Eliasz, niezwykły dorobek Pana Profesora to rezultat nieprzeciętnej pracowitości, silnej koncentracji na zadaniach oraz umiejętności gromadzenia wokół siebie zdolnych naukowców, również mocno skupionych na osiąganiu zamierzonych celów. – Profesor przez wiele lat kończył codzienny cykl pracy naukowej wtedy, gdy inni dopiero rozpoczynali dzień. Wczesnoranna, codzienna praca naukowa była narzuconym sobie rygorem, od którego nie było odstępstw.
Pracując na rzecz środowiska akademickiego, inicjował i wspomagał rozwój wielu ośrodków naukowych. W latach 1957-2001 był pracownikiem Wydziału Psychologii Uniwersytetu Warszawskiego, na którym założył Katedrę Psychologii Różnic Indywidualnych oraz Interdyscyplinarne Centrum Genetyki Zachowania, którymi kierował do emerytury. Był pierwszym przewodniczącym Europejskiego Towarzystwa Psychologii Osobowości (1984-1988) oraz Międzynarodowego Towarzystwa Psychologii Różnic Indywidualnych (1993-1995), wiceprezydentem Międzynarodowej Unii Nauk Psychologicznych (IUPsyS, 1996-2000) oraz wiceprezesem Polskiej Akademii Nauk (2002-2006). Był członkiem Europejskiej Akademii Nauk (Academia Europaea), członkiem rzeczywistym Polskiej Akademii Nauk oraz członkiem zagranicznym Fińskiej Akademii Nauk i Literatury.
Trudno przecenić zasługi Profesora Jana Strelaua dla Uniwersytetu SWPS, z którym związany był przez prawie 20 lat. Po zakończeniu pracy na Uniwersytecie Warszawskim rozpoczął na naszej uczelni nowy rozdział pracy akademickiej. Był pierwszym dziekanem Wydziału Psychologii, przez wiele lat pełnił funkcję prorektora ds. nauki, później przewodniczącego Rady Powierniczej oraz Konwentu Godności Honorowych. Profesor znacząco wpłynął na osiągnięcia i kulturę akademicką naszej uczelni. Od początku aktywnie wspierał środowisko naukowe wówczas jeszcze Szkoły Wyższej Psychologii Społecznej w dążeniu do uzyskania statusu uniwersytetu przymiotnikowego, mając nieoceniony wpływ na jego obecny kształt. Jak wspomina prof. Dariusz Doliński – Profesor Strelau był nie tylko jednym z najwybitniejszych polskich badaczy w obszarze nauk społecznych, lecz także dobrym duchem najróżniejszych przedsięwzięć naukowych.
Trudno pogodzić się z odejściem Profesora Jana Strelaua. Tak wiele mu zawdzięczamy! Był nie tylko wybitnym badaczem, lecz także autorytetem, który uczył współpracy i życzliwości.
profesor Roman Cieślak, rektor Uniwersytetu SWPS
Imponujący dorobek naukowy – Publikacje
Profesor Strelau był światowej klasy specjalistą w swojej dziedzinie, pionierem badań nad temperamentem, twórcą Regulacyjnej teorii temperamentu. Wniósł trwały i oryginalny wkład w rozwój psychologii jako dyscypliny nauki. Prowadzone przez niego badania w istotny sposób przyczyniły się do zrozumienia roli różnic indywidualnych w funkcjonowaniu człowieka i należą do światowego kanonu publikacji naukowych z zakresu psychologii.
Pozostawił po sobie prawie 300 prac naukowych, w tym 44 książki, których był autorem, współautorem lub redaktorem naukowym. Był także redaktorem i autorem dwóch podręczników akademickich, z których korzystają studenci psychologii w całym kraju.
Do najbardziej znaczących należą monografie:
- „Różnice indywidualne. Historia – determinanty – zastosowania” (Scholar, 2014, wyd. 2, 2015)
- „Temperament jako regulator zachowania. Z perspektywy półwiecza badań” (Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, 2006; przekład na język angielski Eliot Werner Publications, 2008)
- „Psychologia. Podręcznik akademicki” (t. 1 i 2, red. z: D. Doliński, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, 2008)
- „Psychologia. Podręcznik akademicki” (t. 1, 2 i 3, red., Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, 2000)
- „Temperament: A Psychological Perspective” (Plenum Press, 1998; przekład na język polski „Psychologia temperamentu”, PWN, 1998)
Wybitne osiągnięcia - nagrody i wyróżnienia
Działalność badawcza Profesora Jana Strelaua odbiła się szerokim echem na arenie międzynarodowej. Za swoje dokonania na polu naukowym był wielokrotnie nagradzany. Otrzymał m.in.:
- nagrodę im. Pierwszego Rektora Uniwersytetu Łódzkiego Profesora Tadeusza Kotarbińskiego za wybitną pracę naukową z zakresu nauk humanistycznych „Różnice indywidualne. Historia – determinanty – zastosowania” (2015)
- wyróżnienie specjalne Teofrast Superstar za całokształt pracy badawczej (2015)
- Lifetime Achievement Award towarzystwa The European Association of Personality Psychology (2012)
- Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski, przyznany przez prezydenta Bronisława Komorowskiego (2012)
- nagrodę Prezesa Rady Ministrów za wybitny dorobek naukowy (2010)
- nagrodę Fundacji na rzecz Nauki Polskiej w dziedzinie nauk humanistycznych i społecznych, tzw. Polski Nobel (2000)
- New Europe Prize for Higher Education and Research (1997) za osiągnięcia w zakresie kształcenia akademickiego i badań naukowych, ufundowaną przez sześć instytutów badań zaawansowanych – Standford, Princeton, Chapel Hill, Berlin, Uppsala i Wassenaar
- nagrodę Towarzystwa Maxa Plancka za międzynarodowe wybitne osiągnięcia badawcze (1992)
- Humboldt Research Award Fundacji im. Aleksandra von Humboldta za wybitne osiągnięcia w zakresie badań nad osobowością (1990)
Badacze temperamentu w kraju i na świecie dużo zawdzięczają Profesorowi. Należę do nich i ja. Dodatkowo zostałem zaszczycony przyjaźnią Jana Strelaua. Mogłem przyglądać się jego poczynaniom i podziwiać umiejętność harmonijnego godzenia silnej koncentracji na zadaniach z pielęgnacją życia rodzinnego i rozwojem przyjaźni.
profesor Andrzej Eliasz, pierwszy rektor Uniwersytetu SWPS (w latach 1996-2016)
Doktoraty honoris causa
Doktorat honorowy nadawany jest naukowcom, którzy w wyjątkowy sposób przyczynili się do rozwoju swoich dyscyplin naukowych i aktywnie wpłynęli na kształt życia akademickiego. Profesor Jan Strelau był doktorem honoris causa czterech uczelni: Uniwersytetu Gdańskiego (1996), Państwowego Uniwersytetu Nauk Humanistycznych w Moskwie (1998), Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza (2006) oraz SWPS Uniwersytetu Humanistycznospołecznego (2016).
W 2013 r. na Uniwersytecie Warszawskim odbyła się uroczystość odnowienia doktoratu Pana Profesora – jedna z najwyższych rangą form uznania dorobku naukowego, przyznawana znamienitym uczonym w 50. rocznicę obrony pracy doktorskiej.
Jak zaznaczył prof. Eliasz, to wszystko nie byłoby możliwe, gdyby nie wyjątkowe cechy charakteru Pana Profesora, dzięki którym był w stanie zwalczać przeciwności losu pojawiające się na każdym etapie Jego życia, nie tracąc przy tym pogody ducha i życzliwości wobec innych.
Czy minęła era mistrzów w nauce?
To pytanie zadał Profesor Jan Strelau w przemowie, którą wygłosił podczas uroczystości wręczania doktoratu honoris causa Uniwersytetu SWPS w 2016 roku. Profesor tłumaczył, jak ważny jest przekaz wiedzy i doświadczenia między mistrzem a uczniem, podkreślając przy tym, że autorytet naukowy zawsze powinien iść w parze z autorytetem moralnym. Ubolewał, że ta szczególna relacja w szkolnictwie wyższym zanika. Wierzymy jednak, że my – wychowankowie Pana Profesora, którzy mieliśmy zaszczyt z nim pracować, będziemy kontynuować Jego misję przekazywania wiedzy w duchu partnerstwa i współpracy.
Zobacz, jak Profesora Jana Strelaua wspomina Jego przyjaciel prof. Andrzej Eliasz: „Pożegnanie Nauczyciela i Przyjaciela”
Dodaj wpis do księgi kondolencyjnej »
