Filozofowie, psychologowie i socjologowie od lat zadają sobie pytania związane z przejmowaniem ról liderskich: Czy jednostki zmieniają bieg dziejów (Nietzsche) czy są raczej wytworem dziejów (Marks)? Czy istnieją cechy człowieka (osobowościowe), które podnoszą jego szansę wyłonienia się jako przywódcy? Jakie wnioski płyną z tych badań? Co powinniśmy wiedzieć jako rodzice, aby budować w naszych dzieciach odpowiedzialność za losy innych, a nie tylko za własne powodzenie; aby kształtować przywództwo, ale skoncentrowane na czynieniu dobra, a nie zła. Jednocześnie należy pamiętać, że są kwestie, na które jako rodzice nie mamy wpływu.

Wiele praktycznych wniosków przynoszą badania dotyczące stylów przywiązania czyli relacji, która nawiązuje się między dziećmi i rodzicami, a zwłaszcza dzieckiem i matką w pierwszych latach życia. Osobowość wprawdzie kształtuje się również w dorosłości, ale to pierwsze doświadczanie relacji z bliskimi kształtują nasze nastawienie i przekonania na temat innych i siebie w tych relacjach. Dziecko uczy się, czego może oczekiwać od innych oraz wytwarza schemat własnej osoby jako tej, która zasługuje (lub nie) na zainteresowanie, opiekę, zrozumienie i wsparcie innych.

Jak pokazują badania psychologów, większe znaczenie dla rozwoju dziecka ma zapewnienie bezpieczeństwa oraz ochrona przed lękiem i napięciami, niż stosowanie określonych metod karmienia czy treningu czystości.

W filmie „Dzieciństwo wodza” obserwujemy matkę usiłującą przed wszystkim wprowadzić dyscyplinę i porządek w relacji z dzieckiem. Tymczasem, jak pokazują badania, reagując w określony sposób na potrzeby dziecka i sygnały niepokoju, dorosły kształtuje specyficzny rodzaj więzi emocjonalnej z dzieckiem, która staje się prototypem innych relacji społecznych. To rodzaj relacji wyuczonej w pierwszych dwóch latach życia sprawia, że taki sam wzorzec stosujemy w późniejszych relacjach. To, jak zachowuje się znaczący dorosły, stanowi dla dziecka pewien fundament bezpieczeństwa i zaufania, a to ułatwia dziecku, a następnie wyrastającemu z niego dorosłemu, budowanie bliskich relacji z innymi, otwartość na świat, albo owocuje niepewnością, lękiem przed innymi, niechęcią poznawania świata i jego różnorodności.

W wyniku eksperymentów naturalnych (w których obserwowano relację matki z dzieckiem) zarówno w sytuacjach naturalnych, jak i w sytuacjach zmiany otoczenia, zaobserwowano trzy różne sposoby zachowania dziecka, które nazwano trzema stylami przywiązania. Każdy z nich wiązał się z określonym sposobem budowania relacji dorosłego z dzieckiem.

Styl bezpieczny charakteryzuje dzieci, których opiekunowie w pierwszych kilkunastu miesiącach życia byli stale obecni, dostępni dziecku oraz reagowali na jego potrzeby i wyrażali swoją miłość słowami oraz poprzez kontakty fizyczne. Dzieci wychowywane w ten sposób zdają się myśleć: ja zasługuję na wsparcie i inni mi to wsparcie dają.

Lękowo-ambiwalentny styl przywiązania przejawiają dzieci, których opiekunowie w codziennym życiu niespójnie i niekonsekwentnie reagowali na potrzeby dziecka: czasem byli niedostępni fizycznie, czasem nie reagowali, ale bywali także nadmiernie opiekuńczy. Dzieci wychowywane w ten sposób mogą myśleć o sobie i innych: ja jestem tym, który nie zasługuje na wsparcie, inni odrzucają moje potrzeby lub wspierają mnie, ale ja na to nie zasługuję.

Lękowo-unikaniowy styl przywiązania charakteryzuje dzieci, których opiekunowie w codziennym życiu konsekwentnie nie okazują przywiązania i bliskości, wyrażają negatywne emocje przy próbach fizycznego zbliżania się dziecka do nich. Matka i syn w „Dzieciństwie wodza” wydają się prezentować taki styl przywiązania.

Twórcy filmu ukazują wiele scen symbolicznej przemocy i prób zdominowania dziecka i nie reagowania na jego potrzeby lub reagowania w sposób zimny bez akceptacji, bez miłości. Ciepło i bliskość oferuje kilkuletniemu chłopcu jedynie guwernantka, która zostaje przez matkę zwolniona - podobnie jak służąca, która również darzy chłopca czułością. Takie zachowania wobec dziecka mogą stać się podstawą następującej samooceny: „jestem wartościowy i zasługuję na wsparcie, ale inni są obojętni i w związku z tym nie zasługują na moją uwagę”. Psychologowie próbowali również ustalić jakimi zachowaniami, postawami i przekonaniami owocują nabyte w dzieciństwie style przywiązania. Tak się składa, że styl odrzucający (charakterystyczny dla osób o pozytywnej samoocenie, negatywnie oceniających innych ludzi) najsilniej wiąże się z wartością władzy. Władza nad innymi może być tutaj próbą kompensacji braku akceptacji ze strony znaczących dorosłych. Czy to nie z tego właśnie powodu chłopiec z filmu w dorosłym życiu sięga po władzę?

Czy tylko wychowanie w rodzinie ma wpływ na nasze wybory w dorosłym życiu? Oczywiście, że nie. Najnowsze badania pokazują, że wpływ na nasze dzieci mają bardziej nasze geny niż nasze wychowanie. Analizy psycholożki Judith Harris pokazują, że rzeczywiście dzieci są podobne do swoich rodziców, ale w większym stopniu w wyniku podobieństwa genetycznego niż poprzez określony sposób wychowywania.

A jeśli geny, to czy są cechy osobowościowe, które zwiększają szansę wyłonienia się osoby w roli przywódcy. Początkowo uważano, że nie, ale nowe sposoby badań tzw. metaanalizy pokazują, że tak i wskazują na pięć ważnych cech osobowości, które wiążą się z przyjmowaniem ról przywódczych. Wśród tych cech najważniejsza jest inteligencja, cecha charakteryzująca chłopca z filmu. A obok niej znaczenie mają: męskość, ekstrawersja, przystosowanie i dominacja.

Na naszą osobowość i funkcjonowanie w relacjach z innymi wpływają więc geny i pierwsze relacje zawiązywane z dzieckiem przez znaczących dorosłych, ale wpływa też sytuacja i potrzeby grupy. Grupa bowiem wyłania lidera, gdy potrzebuje np. w sytuacji zagrożenia. W różnych sytuacjach i gdy grupa ma różne potrzeby wyłania różnych liderów.

Mogą to być np. osoby o osobowości autorytarnej, która rozwija się, gdy potrzeby emocjonalne dziecka nie są zaspokajane, a rodzice często stosują kary jako środek wychowawczy. Dziecko wtedy zaczyna odczuwać wrogość wobec rodziców. Tak właśnie było z głównym bohaterem „Dzieciństwa wodza.” Nie doświadczał on prostej przemocy, ale był surowo karany albo nagradzany za podporządkowanie się ich decyzjom. Film pokazuje, jak podatny na wpływy chłopiec, poprzez napady wściekłości i próby sił z dorosłymi, stopniowo stacza się w otchłań socjopatii. W końcu, podczas drugiej wojny światowej, staje się toksycznym dowódcą. Adorno i jego współpracownicy doszli do przekonania, że do kształtowania osobowości autorytarnej najsilniej przyczyniają się konserwatywne metody wychowawcze, w których utrzymuje się surową dyscyplinę i kary za niepożądane zachowania. Miłość i nagrody ze strony rodziców uzależnione są od podporządkowania się dziecka woli rodziców.

Jak zatem chwalić i czy karać dziecko? Chwalić za wysiłek i pokazywać, ze nasza miłość nie jest uzależniona tylko od pożądanych efektów, ale że dostrzegamy wysiłek, jaki dzieci wkładają w osiąganie celów i je za ten wysiłek nagradzamy.

Czy karać? Raczej przedstawiać niepożądane skutki pewnych zachowań i ich konsekwencje. Jeśli zatem nastąpi to niepożądane zachowanie, oznacza to wyciągnięcie konsekwencji. Np. jeśli umawiamy się z dzieckiem, że za obrażanie i uderzenie koleżanki/kolegi podczas zabawy przerywamy zabawę i wracamy do domu, to zapowiedź takiej konsekwencji musi zostać wyegzekwowana. Po zabraniu dziecka do domu, warto powiedzieć o tym, że w kolejnym dniu będzie miało znowu szansę spotkać się z kolegami i wówczas będzie znowu miało wpływ na tę sytuację i jej zakończenie. To buduje odpowiedzialność nie tylko za siebie, ale też wobec innych.