Gdy borykamy się z jakimś problemem emocjonalnym, coraz częściej przychodzi nam do głowy, by zgłosić się po pomoc do psychoterapeuty. Zaglądamy wtedy do Internetu z nadzieją, że znajdziemy w nim odpowiedź na pytanie, który terapeuta jest najlepszy. Wypytujemy znajomych, przeglądamy ogłoszenia, w końcu podejmujemy decyzję: "Pójdę do pana X". I co wtedy?

Obdarzenie terapeuty zaufaniem z pewnością jest pomocne, ale nie gwarantuje sukcesu. Próbne chodzenie do wielu gabinetów i wstępne sprawdzanie psychologów, nim się kogoś wybierze, też nie musi zwiększyć naszych szans na powodzenie przedsięwzięcia. Co można zatem jeszcze zrobić?

Zanim zaczniemy tropić najlepszego terapeutę, warto się dowiedzieć, jaka psychoterapia byłaby dla nas najlepsza. Wtedy łatwiej będzie ustalić, kto profesjonalnie mógłby się tego podjąć. Tego typu usługa nazywana bywa na rynku diagnozą wstępną. Wcale nie musi realizować jej psychoterapeuta, ale ma taką możliwość, jeżeli jest psychologiem. Ważne za to, aby była to osoba, która dysponuje współczesnym warsztatem diagnosty.

Dlaczego współczesność podejścia ma tak duże znaczenie? Zauważmy, że w ciągu ostatnich 10 lat nastąpił ogromny postęp w dziedzinie diagnozy psychologicznej. Przeprowadzono i przeanalizowano setki badań w poszukiwaniu informacji o skutecznych procedurach pomocy dla osób doświadczających rozmaitych problemów psychicznych.

Dyskutowano również o standardach postępowania dla psychologów dokonujących diagnozy, mających na celu ograniczenie nierzetelności i niskiej trafności, powstały precyzyjne modele, pomocne w diagnozowaniu stanu zdrowia psychicznego człowieka.

Stosowne raporty, zawierające wskazówki na temat postępowania dla profesjonalistów, opracowywały różne eksperckie grupy robocze na całym świecie. Prace były prowadzone równolegle w Ameryce i w Europie.

Współczesna diagnoza wstępna nie polega na tym, że psychoterapeuta, do którego idziemy, rozmawia z nami przez spotkanie, dwa lub trzy, i następnie mówi nam, że jeśli dla nas takie spotkania są pomocne, to może zaproponować nam systematyczne spotkania x razy w tygodniu. Nie powinna też budzić naszego zaufania sytuacja, w której terapeuta zapewniałby nas, że z pewnością nam pomoże.

Badania naukowe systematycznie potwierdzają, że psychoterapia nie jest skuteczna w 100% przypadków, a część czynników, od których zależy sukces, nie podlega kontroli psychoterapeuty. Gwarancji nikt więc nie powinien dawać, natomiast kierując się wiedzą, trzeba dookreślić:

1. Jaki typ psychoterapii, jak długo trwający i w jakim stylu wykonywany jest najbardziej pomocny wobec danego problemu i dla danej osoby.
2. Czego, z jakim prawdopodobieństwem, i po jakim czasie można się spodziewać, a co powinno nas zaniepokoić.
3. Jaki sposób pracy jest przeciwwskazany w naszym przypadku i dlaczego.

Wyposażeni w te informacje, bardziej świadomie będziemy mogli zadecydować o podejmowaniu współpracy z danym terapeutą. Profesjonalna diagnoza wstępna jest w Polsce usługą relatywnie mało dostępną. Dzieje się tak m.in. dlatego, że w naszym kraju brakuje systemów transmisji najnowszej wiedzy, generowanej przez psychologów-naukowców do świata psychologów-praktyków.

W efekcie klinicyści, którzy nie pracują w akademickich ośrodkach lub/i nie współpracują z naukowcami, muszą wykazać się sporą dozą determinacji, aby w zakresie swojej praktyki "być na bieżąco". Dość powszechne są więc uproszczenia w postępowaniu. Na czym mogą one polegać? Chociażby na tym, że wielu klinicystów utożsamia psychoterapię z metodą leczenia zaburzeń.

Tak zorientowani terapeuci przykładają dużą wagę do gromadzenia wiedzy o skutecznych procedurach leczenia zaburzeń psychicznych, z którymi borykają się osoby poszukujące pomocy. Naprzeciwko psychologa nie siada jednak zaburzenie, tylko człowiek. Nie jest możliwe (na szczęście!) oddziaływanie na zaburzenie z pominięciem osoby.

Człowiek przychodzący do psychologa - to, jakie ma cechy charakteru, w jakim środowisku żyje i jaki styl życia prowadzi - warunkuje dobór stosownej procedury pomocy w takim samym stopniu, jak problem, z powodu którego trafia do gabinetu.

Potwierdzają to wyniki badań pokazujące, że dla dwóch osób różniących się określoną cechą ta sama procedura pomocy może być różnie skuteczna. Jeśli klinicysta o tym nie wie lub zapomina, jego oddziaływania będą prawdopodobnie mniej skuteczne. Często też zdarza się, że osoby zgłaszają się do psychologa już z gotową refleksją na temat tego, co ich zdaniem może pomóc w uporaniu się z problemem. Nierzadko to wynik przemyśleń, rozmów z bliskimi i wiedza o tym, co pomogło znajomemu.

Warto więc wykorzystać czas wizyty zarówno na to, aby klinicysta wyjaśnił, jakie szanse powodzenia (w świetle badań statystycznych) ma obmyślana przez nas strategia podejścia do problemu, i jaka jest dla niej alternatywa.