Szczególnie niepokojący jest widoczny wzrost występowania zaburzeń depresyjnych u dzieci i nastolatków. Z raportu, który Światowa Organizacja Zdrowia opublikowała w 2014 r. wynika, że depresja jest głównym powodem występowania chorób i niepełnosprawności u młodych ludzi na świecie, a samobójstwo jest jedną z trzech najczęstszych przyczyn śmierci osób w wieku 10-19 lat. Dlatego tak ważne jest, abyśmy wiedzieli, na jakie niepokojące zachowania naszych dzieci zwrócić uwagę i kiedy udać się do specjalisty – depresja młodzieńcza różni się od tej „dorosłej”.

Fakty i mity depresji

Przede wszystkim zacznijmy od tego, że depresja to choroba, taka jak każda inna – trzeba ją leczyć, a jej wystąpienie w rodzinie nie powinno być powodem do wstydu. Kiedy boli nas ząb idziemy do dentysty, kiedy jesteśmy przeziębieni - do lekarza pierwszego kontaktu, a kiedy „boli nas życie” powinniśmy udać się do psychiatry i psychologa. Niestety, w wielu środowiskach wizyta u specjalisty zajmującego się zdrowiem psychicznym to wciąż temat tabu.

Kolejny problem, to przekonanie, że depresja to choroba dorosłych i nie dotyczy dzieci ani młodzieży. Mit, ten wynika z niewiedzy dotyczącej przyczyn tego zaburzenia. Według powszechnego myślenia depresja występuje w wyniku reakcji na doświadczenie silnego stresu. Jest to jednak tylko jedna z możliwości. Przyczyną depresji mogą być również zaburzenia hormonalne, długotrwałe przyjmowanie niektórych leków, choroby przewlekłe oraz genetyka.

Aby zrozumieć skąd tak częste występowanie depresji u młodzieży, musimy zrozumieć ich świat i trudności, z którymi borykają się, na co dzień. Rozpoznanie choroby u adolescenta jest trudne, gdyż jej objawy często są odbierane, jako typowe przejawy młodzieńczego buntu, a jak powiedział Carl Gustaw Jung „Ocena pojawia się wtedy, gdy nie ma zrozumienia”.

Smutek, dół czy depresja

Okres dorastania to jeden z najtrudniejszych okresów w życiu każdego człowieka. To czas podejmowania decyzji, które mogą zaważyć na całym dorosłym życiu, czas uniezależniania się od rodziców i ponoszenia odpowiedzialności za własne decyzje, czas, w którym wzrastają wymagania otoczenia wobec nastolatka, czas weryfikacji sądów na temat świata i samego siebie, czas budowania pierwszych związków i walki o pozycję w grupie rówieśniczej.

Niebagatelną rolę we wzroście występowania depresji u nastolatków odgrywają media przedstawiające nieprawdziwy obraz rzeczywistości. Dzieci epatowane są obrazami nienaturalnie atrakcyjnych kobiet i mężczyzn, z którymi bez przerwy się porównują i którym próbują dorównać, co z góry skazane jest na niepowodzenie. Wpływa to na ich poczucie własnej wartości. Wiele nastolatków ma problemy z akceptacją własnego wyglądu, co przekłada się na problemy w kontaktach z rówieśnikami i zaburzenia odżywania.

Dzisiejsze nastolatki są również nieustająco poddawane ocenie w przestrzeni wirtualnej. Liczne badania pokazują, że w dzisiejszych czasach budują one swoje poczucie własnej wartości na podstawie liczby polubień otrzymanej na portalach społecznościowych. Przebywając w świecie wirtualnym, ciągle porównują się z innymi, co jest kolejnym źródłem frustracji, gdyż wydaje się, że większość znajomych ma bardziej atrakcyjne życie.

Dodatkowym problemem jest panująca wśród nastolatków samotność. Wielu z nich deklaruje, że, pomimo, iż wychowują się w pełnych rodzinach i mają wielu znajomych (nie tylko w świecie wirtualnym) w przypadku poważnego problemu nie mają się, do kogo zwrócić. Nie możemy się dziwić, że dominującymi uczuciami w życiu wielu adolescentów, są w tym okresie lęk, wstyd, niepewność, poczucie winy i bardzo często pustki. Do tego wszystkiego dochodzi burza hormonalna, która prowadzi do zawirowań emocjonalnych i niestabilny układ nerwowy.

Dorosłym, typowy nastolatek kojarzy się często ze zmiennym nastrojem, przygnębieniem, brakiem motywacji do działania, wybuchami złości, pesymistycznym podejściem do świata i niskim poczuciem własnej wartości.

• Głównym wyznacznikiem depresji jest czas trwania trudnych zachowań, jeśli utrzymują się one bez przerwy dłużej niż 2 tygodnie powinny wzbudzić nasz niepokój.
• Pojawiają się dodatkowe nieobserwowane wcześniej problemy: spadek sprawności intelektualnej, a co się z tym wiąże - problemy z nauką, wagary, ucieczki z domu, spożywanie alkoholu lub innych niedozwolonych substancji, samookaleczenia.
• Widoczne są zmiany w funkcjonowaniu dziecka: unikanie spotkań ze znajomymi, porzucenie zainteresowań, zmniejszona aktywność, problemy ze snem: bezsenność lub nadmierna senność, postawa „nic mnie nie cieszy”, zmiana apetytu (brak apetytu lub nadmierne objadanie się), zmęczenie i brak energii, poczucie beznadziejności, stałe napięcie bóle głowy lub problemy z żołądkiem.
• W depresji nastolatków często najbardziej widoczne są drażliwość i zachowania agresywne, a nie smutek i przygnębienie jak w przypadku dorosłych.

Jak pomóc dziecku z depresją?

Co robić, gdy podejrzewamy, że nasze dziecko cierpi na depresję? Przede wszystkim, jak najszybciej udać się do specjalisty – psychologa lub psychiatry, który oceni jak poważny jest problem i jakie leczenie będzie najskuteczniejsze.

W przypadku głębokiej depresji, której objawem mogą być samookaleczenia lub myśli samobójcze, na pierwszym etapie najważniejsza będzie farmakoterapia lub nawet hospitalizacja. W przypadku mniej nasilonych objawów wystarczy psychoterapia i wsparcie rodzinne.

Leczenie depresji młodzieżowej, różni się od leczenia depresji dorosłych, gdyż najczęściej (szczególnie w przypadku głębokiej depresji) stosuje się w tym przypadku psychoterapię rodzinną, w której uczestniczy cała rodzina (rodzice + dzieci). W przypadku młodzieży jest to najskuteczniejsza forma terapii, gdyż pozwala przyjrzeć się problemom nastolatka w kontekście funkcjonowania i komunikacji całego systemu rodzinnego, a także zdejmuje poczucie winy z chorego.