Celem wychowania seksualnego jest harmonijne włączenie się w życie seksualne. Pierwsze kilkanaście lat rozwoju tworzy fundament dla dorosłej seksualności. Dlatego tak ważna jest postawa dorosłych, wychowawców, rodziców i opiekunów. Dzieci – także małe, przed osiągnięciem dojrzałości płciowej, są również istotami seksualnymi, zdolnymi do ekspresji swojej seksualności w sposób typowy dla wieku i poziomu rozwoju. Najczęstszym zadawanym pytaniem jest pytanie o wyznaczenie granicy. W którym momencie zachowania dzieci powinny wzbudzać wątpliwości?

W rozmowie z dzieckiem o seksualności, w sytuacjach które budzą nasze wątpliwości, warto odpowiedzieć sobie na pytania stawiane przez Monikę Zieloną-Janek i Aleksandrę Chodecką. Dotyczą one własnej seksualności, ale z pewnością sprowokują do refleksji rodziców nastolatków.

• Skąd czerpię obiektywną wiedzę o seksualności człowieka? Skąd wiem, że te źródła są rzetelne?
• Jakie są moje doświadczenia seksualne zarówno pozytywne, jak i negatywne?
• Jakie znam mity i przesądy dotyczące seksualności ogólnej i dziecka?
• Jakie są moje osobiste przekonania dotyczące seksualności ogólnej i seksualności dziecka?

W okresie dzieciństwa tzw. okresie eksperymentalnym układ hormonalny nie podejmuje jeszcze swojej funkcji i działa cały czas na tym samym poziomie. W fazie dorastania (okres między 12 a 18 rokiem życia) ma miejsce intensywna produkcja hormonów płciowych. Układ hormonalny jest w fazie wzrostu o charakterze ilościowym i jakościowym. Zachowania seksualne tego okresu są kształtowane przez przemiany biologiczne, które czynią je labilnymi, niedojrzałymi, zmiennymi. Te różnice powodują, że zachowania seksualne dzieci i młodzieży mają zupełnie inną jakość.

Przedszkolaki są w tzw. fazie edypalnej i ich zachowanie charakteryzuje się bardzo dużą ekspresją seksualną. Aktywność seksualna przejawia się pod postacią zachowań masturbacyjnych, orientacyjnych, interakcyjnych i zachowań twórczych. Pojawiają się wówczas różne zachowania u dzieci, które mogą niepokoić rodziców.

Masturbacja dziecięca definiowana jest jako stymulowanie własnego ciała przez dziecko, głównie obszarów erogennych i wywoływanie w ten sposób uczucia przyjemności. Masturbacja dziecięca nie ma jednolitego charakteru. Przyjmując za kryterium różnicowanie mechanizm jej powstawania oraz pełnioną funkcję.

Można wyodrębnić trzy rodzaje masturbacji dziecięcej:

• masturbacja podejmowana w celu osiągnięcia przyjemności (u podłoża leży dążenie do dostarczenia sobie przez dziecko doznań, których źródłem jest stymulacja obszarów erogennych),
• masturbacja eksperymentalna (u jej podstaw leży motywacja poznawcza połączona z motywacją seksualną),
• masturbacja instrumentalna (spełnia rolę zachowania sygnalizującego istnienie problemu, z którym dziecko nie potrafi się skutecznie uporać).

Zachowania orientacyjne dziecka ukierunkowane są na rozwiązanie dwóch podstawowych problemów: odkrywanie istoty różnic w budowie anatomicznej między kobietą a mężczyzną oraz odkrywanie celu tych różnic, czyli funkcji narządów płciowych.

Zachowania interakcyjne – pojawiają się zabawy tematyczne, w tym dziecięce zabawy seksualne. Zabawy te obok podstawowej funkcji przyjemności, spełniają również takie funkcje, jak nawiązywanie relacji seksualnej z osobą sobie równą, eksplorowanie ciała i ekspresja emocji.

Twórczość dziecięca – wyrażanie treści seksualnych w rysunkach i innych formach plastycznych. Twórczość ta pozwala w sposób bezpieczny ujawnić treści, które albo objęte są zakazem, albo są zbyt trudne do wyrażenia wprost.

Ekspresja wieku przedszkolnego jest tak duża, że często budzi niepokój w dorosłych. Problemem jest również rozbieżność między normami wynoszonymi z domu rodzinnego, a normami społecznymi, kulturowymi. Dlatego szczególną uwagę należy zwrócić na kryteria normy seksuologicznej.

Zachowanie seksualne dziecka mieści się w normie rozwojowej, jeżeli:

• nie utrudnia/nie uniemożliwia wykonywania zadań rozwojowych przewidzianych dla danej fazy;
• mieści się w repertuarze zachowań seksualnych charakterystycznych dla danego wieku;
• dokonuje się miedzy osobami w zbliżonym wieku (różnica nie przekracza 5 lat):
  - bardzo ważne jest to, aby oboje byli w jednej fazie rozwojowej!
  - ten warunek eliminuje dorosłych i zwierzęta;
• ma cechy dobrowolności:
  - dziecko musi się zgodzić i musi wiedzieć na co się godzi, zgoda musi być oparta na świadomości dziecka co do tego, co się dzieje;
  - zachowania są dobrowolne wtedy, gdy dwoje dzieci wie o co chodzi, na co się godzi;
• nie szkodzi zdrowiu i życiu;
  - nie wykracza rażąco poza normy obowiązujące w grupie społecznej.