Jak to się zaczęło?

Początki współczesnego podejścia do projektowania systemów orientacji wizualnej można zauważyć m.in. w projektach z początku XXI w. autorstwa Pauli Scher z firmy projektowej Pentagram. Ta już wówczas uznana projektantka podjęła się wyzwań, do których – jak sama przyznaje – nie miała żadnych kompetencji, nie wiedziała nawet, jak się czyta plany architektoniczne. Podjęła jednak wyzwanie i potraktowała je jak zabawę, tyle że na serio. Swoje pierwsze projekty systemów orientacji zrealizowała dla Studia New 42nd Street Studios, Muzeum dla dzieci w Pittsburgu czy agencji Bloomberg. Przełamywały one sposób myślenia o nawigacji w przestrzeni – Paula Scher dosłownie wpisała grafię w architekturę i to z bezprecedensowym rozmachem. I tak systemy orientacji z potrzebnych, ale niekoniecznie mile widzianych dodatków stały się dumnie wybrzmiewającymi dźwiękami pierwszych skrzypiec w wystroju wnętrz.

Systemy orientacji są coraz bardziej estetyczne i stają się głównym elementem wystroju wnętrza, ale nie tylko. Często kryją się w nich zagadki, które pozwalają odkryć filozofię i wartości organizacji. Takie podejście można obserwować m.in. w projekcie systemu orientacji dla New School w Nowym Jorku, zrealizowanego przez biuro Intégral, prowadzone przez wirtuoza i niekwestionowany autorytet wayfindingu, Ruediego Baura. Projekt dla New School jest genialnym przykładem współbrzmienia architektury, identyfikacji i orientacji wizualnej.

Reklama

Najbardziej eksponowanym elementem budynku jest napis z nazwą szkoły, który znajduje się wewnątrz budynku, ale dzięki synergii typografii i architektury jest równocześnie szyldem komunikującym na zewnątrz. Bryła szkoły wyróżnia się także wyeksponowanymi architektonicznie i graficznie klatkami schodowymi. Na sufitach klatek, które są widoczne także na zewnątrz, ciągną się wielobarwne i bogate gobeliny w kształcie liter, w które wpisano nazwy przedmiotów i kursów realizowanych na uczelni. Cały system opiera się na kroju pisma Irma autorstwa Petera Bil’aka, który na potrzeby projektu rozbudowano o trójwymiarowe wersje liter. Bogactwo różnych form kroju zostało wykorzystanie do podkreślenia różnorodności i wielowymiarowego podejścia do projektowania reprezentowanego na uczelni oraz jako element nawigacji. Można to zauważyć np. w numerach poszczególnych pięter, które stają się coraz grubsze i ulegają przestrzennej modyfikacji wraz z wzrostem numeru.

Ekscytacji odkrywania i dobrej zabawy może doświadczyć użytkownik systemu orientacji wizualnej Narodowej Biblioteki Technicznej (NKT) w Pradze. Jest to kolejny, błyskotliwy przykład współdziałania identyfikacji i orientacji wizualnej. Projekt autorstwa Petera Babáka i jego studia Laboratorium jest pełen intrygujących zagadek, a dla tych, którzy dają się wciągnąć, czeka udział w inteligentnej grze polegającej na odnajdywaniu i odkrywaniu sensu zakodowanych informacji w postaci liczb i naukowych symboli.

Na pierwszy rzut oka budynek robi wrażenie omyłkowo popisanego, jakby ktoś zapominał usunąć pozostałości opisów pochodzących z planów i rysunków technicznych. Takie z pozoru przypadkowe oznaczenia można tu spotkać na każdym kroku: na podłodze, na stopniu schodów, na ścianie, kolumnie, świetlówce, oprawie lampy, suficie. Trudno w to uwierzyć, ale każda z liczb i symboli są na właściwym miejscu. Projekt wchodzi w interakcję z odbiorcą, zaprasza go do zabawy. W końcu to biblioteka techniczna – pobawmy się w odkrywanie wartości, relacji, długości, prędkości, natężenia, średnicy, położenia. W budynku możemy odnaleźć m.in. punkt zaznaczony na podłodze określający dokładne położenie geograficzne, możemy wbiec po schodach, sprawdzając, jaki jest średni czas pokonania dystansu, lub na mapie cieplnej pokrywającej podłogę zobaczyć, które części biblioteki są najczęściej uczęszczane.

To nie koniec niespodzianek, piktogramy informują nas, jakiej długości czworonogi nie mają wstępu do biblioteki (powyżej 20 mm), ile kalorii ma kanapka kupiona w stołówce, z jaką prędkością porusza się winda, a w głównym holu znajduje się gigantyczny obraz zajmujący kilka pięter, będący modelem białego prostokąta o bokach a i b. Wszystkie te dodatkowe informacje, które nie mają funkcji orientacyjnej, stają się elementem wyrafinowanej gry podkreślającej charakter miejsca. Dla miłośników typografii autorzy projektu także zostawili małą niespodziankę. Na przeszklonej części sufitu umieszczono napis „Univers bold”, by pokazać, że nad tym wszystkim, co człowiek jest w stanie obliczyć, zaprojektować i skonstruować, znajduje się nieosiągalny wszechświat.

Ten projekt nie jest oczywisty, wymaga interakcji i rozszyfrowania. I w tym przypadku brak bezpośredniego przekazu nie jest błędem, tylko celowym zabiegiem projektowym, który powoduje, że projekt trafia do konkretnego odbiorcy, pozwalając mu zrozumieć charakter instytucji i jej ideę, a przy okazji świetnie się bawić.

Na zakończenie przykład z naszego podwórka, realizacja Blank Studio dla Muzeum Śląskiego w Katowicach. Już sama architektura i miejsce są warte uwagi. Muzeum znajduje się na terenie byłej Kopalni Węgla Kamiennego Katowice. Centrum kompleksu stanowi siedmiopoziomowy budynek, którego cztery poziomy znajdują się pod ziemią. System orientacji obejmuje informację wizualną zewnętrzną na terenie całego kompleksu, uwzględniając także położenie względem ulic i komunikacji miejskiej, nawigację wewnątrz budynku oraz informację na parkingu. Projekt jest zrealizowany z rozmachem i elegancją. Piktogramy są umieszczone w przestrzeni w dużej skali, dzięki czemu są wyraźnie dostrzegalne i doskonale spełniają swoją funkcję komunikacyjną, równocześnie stając się atrakcyjnym i nowoczesnym elementem graficznym wnętrza. Każdy detal został dopracowany, a nośniki informacji wykonane zostały z wielką precyzją zarówno rzemieślniczą, jak i projektową.

Przedstawione powyżej realizacje są świetnymi przykładami na zmiany w podejściu do projektowania systemów orientacji. Współcześnie nie są one tylko narzędziem do nawigacji, ale traktowane są jako istotna wizytówka firmy, organizacji czy instytucji. Dzięki nim użytkownik, podobnie jak wierny wchodzący do średniowiecznej katedry, ma odczuć zachwyt oraz zrozumieć misję i wartości, jakie są wyznawane w danym miejscu. Takie podejście do projektowania systemów orientacji sprawia, że przybierają one coraz ciekawszą i odważną formę graficzną oraz stają się intrygującym, zachęcającym do interakcji komunikatem.

Bibliografia

• Bańka, A. (2002). „Społeczna psychologia środowiskowa”. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
• Misiak, M. (2014). „Najlepszy przyjaciel architekta”. 2+3D, 53.
• Szydłowska, A. (2013). „Miliard rzeczy dookoła. Rozmowy z polskimi projektantami graficznymi”. Kraków: Wydawnictwo Karakter.
• Zelenka, P. (2010). „Psy dłuższe niż 20 mm”. 2+3D, 36.
• Strony internetowe: www.studioblank.pl, www.laboratory.cz, www.irb-paris.eu, www.pentagram.com.