• Świat jako projekt, Otl Aicher

To książka, która nigdy nie była pomyślana jako książka – „Świat jako projekt” to zbiór esejów niemieckiego projektanta, który po wojnie razem z Maxem Billem i Inge Scholl założył szkołę projektowania w Ulm. Choć sam zainteresowany oficjalnie (również w książce) temu zaprzecza – w sensie programowym i estetycznym szkoła kontynuowała ideę Bauhausu. Referencją niech będzie fragment jednego z tekstów: „Krzesło, na którym źle się siedzi, jest złym krzesłem”. Otl Aicher w swoich esejach porusza różnorodne tematy związane z teorią i praktyką projektowania, ukazując szczególną rolę projektowania graficznego – zarówno w kontekście biznesowym, jak i organizowania rzeczywistości społecznej. Autor jest szczególnie krytyczny dla tamtych czasów, w których – podobnie jak dzisiaj – obserwowano dominację formy nad funkcją. Dużo miejsca poświęca zagadnieniom szczególnie aktualnym – kryzysowi klimatycznemu, nierównościom społecznym czy rozpędzającemu się konsumeryzmowi. Relewancję dla praktyki projektowania graficznego tej książki można sprowadzić do krótkiego zdania ze wstępu: „Design jest komunikacją – i wszelkie komunikacje są designem” (Wszołek M., Siemes A., 2016).

• Design of Everyday Things, Donald Norman

Książka, której tytuł w polskim tłumaczeniu brzmi „Dizjan na co dzień”, jest kompleksowym omówieniem ogólnej doktryny projektowania zorientowanego na człowieka. Autor pokazuje bardzo szerokie konteksty teorii i praktyki projektowania, w wymiarze metodologicznym powołując się na zbieżno-rozbieżny model projektowania (ang. double diamond) postulowany przez British Design Council, zaś w wymiarze teoretycznym – na teorię afordancji i wskaźników, jako węzłowych punktów projektowania produktów i interfejsów (do tych dwóch obszarów Norman odwołuje się w swojej pracy najczęściej). Autor wyprowadza dziesięcioelementowy raster projektowania refleksyjnego, całościowego i funkcjonalnego, które jest zorientowane na człowieka (HCD):

„1. Discoverability. It is possible to determine what actions are possible and the current state of the device. 2. Feedback. There is full and continuous information about the results of actions and the current state of the product or service. After an action has been executed, it is easy to determine the new state. 3. Conceptual model. The design projects all the information needed to create a good conceptual model of the system, leading to understanding and a feeling of control. The conceptual model enhances both discoverability and evaluation of results. 4. Affordances. The proper affordances exist to make the desired actions possible. 5. Signifiers. Effective use of signifiers ensures discoverability and that the feedback is well communicated and intelligible. 6. Mappings. The relationship between controls and their actions follows the principles of good mapping, enhanced as much as possible through spatial layout and temporal contiguity. 7. Constraints. Providing physical, logical, semantic, and cultural constraints guides actions and eases interpretation” (Norman, 2013: 72–73).

Wydaje się, że książka może stanowić bardzo dobry podręcznik dla studentów pierwszych lat studiów projektowych.

• Design, When Everybody Designs, Ezio Manzini

Książka jest pewnego rodzaju krytyką aktualnych zastosowań praktyki projektowania w czasach, kiedy wszyscy mogą projektować. To jeden z głosów w dyskusji nad rolą projektowania, która sprowadza się do dwóch stanowisk: demokratyzacja designu (wszyscy jesteśmy projektantami) i elitaryzacja designu (profesjonalizacja projektowania). Manzini pokazuje, w jaki sposób projektowanie musi się zmienić, żeby adekwatnie odpowiadać na wyzwania współczesności. Autor widzi przede wszystkim konieczność zmiany wektora dynamiki działań: od lokalności do globalności dla budowania społecznych innowacji. Zmiana nie może być narzucona, lecz wprowadzona w ramach moderowania i animowania zmianą społeczną – tak, aby jej beneficjenci byli zaangażowani w cały proces jej powstawania na każdym jego etapie oraz żeby potrafili nią zarządzać w perspektywie długofalowej. „Design for social innovation is everything that expert design can do to activate, sustain, and orient processes of social change toward sustainablity” (Manzini E., 2015).

• Design dla realnego świata, Victor Papanek

Victora Papanka nie trzeba przedstawiać. To austriacko-amerykański projektant, edukator, autor wielu artykułów i jeden z niewielu krytyków projektowania, będący jednocześnie aktywnym projektantem. Jego książka w polskiej wersji językowej wydana nakładem wydawnictwa Recto-Verso może stanowić punkt wyjścia w eksploracji literatury z zakresu projektowania. Choć Papanek był wzornikiem, to jego tezy i postulaty zrównoważonego, zorientowanego na użytkownika, rozwiązującego realne problemy projektowania z powodzeniem można sprowadzić do każdej dyscypliny i dziedziny designu. Szczególnie polecam tę książkę wszystkim tym, którzy uwierzyli w wielki wspaniały świat. Autor pokazuje, że tenże jest źle zaprojektowany, jednocześnie precyzyjnie punktując paradoksy projektowania: „Istnieją co prawda dziedziny działalności bardziej szkodliwe niż wzornictwo przemysłowe, ale jest ich bardzo niewiele. Większym zakłamaniem odznacza się tylko jedna. Najbardziej blagierską profesją jest projektowanie reklam, czyli namawianie ludzi do zakupu niepotrzebnych rzeczy za pieniądze, których nie mają, żeby mogli zaimponować innym ludziom, których to niewiele obchodzi. Wzornictwo przemysłowe, poprzez preparowanie tandetnych idiotyzmów wciskanych nam przez reklamodawców, plasuje się w tym rankingu tuż za reklamą” (Papanek V., 2012).

• Design Forward, Hartmut Esslinger

Hartmut Esslinger jest profesorem w szkole projektowania w Ulm i założycielem Frog Design – studia projektowo-doradczego, które w latach 80. ubiegłego wieku odpowiadało m.in. za wzornictwo produktów Apple. Esslinger w swojej książce zwraca uwagę na trzy obszary adekwatnego projektowania komunikacji z punktu widzenia organizacji: produkt (musi coś umieć), usługa (wydłuża życie produktu), komunikacja (trzeba to umieć opowiedzieć). Ważną częścią książki jest postulat zmiany w zakresie studiów projektowych, które obecnie podążają za zmianą technologiczną, zamiast oferować zupełnie nowe idee, postulaty, manifesty. Rolą studiów projektowych jest pokazywanie możliwości – wyznaczanie kierunku zmiany społecznej. Esslinger postuluje nowe studia kształcące kreatywnego projektanta, pokazując związek między designem a nauką. Nowe studia projektowe mają na celu przede wszystkim uwrażliwiać, pokazywać konteksty projektowania, wyznaczać ambitne cele i uświadamiać, jakie wyzwania stoją przed projektantami. „Kreatywny projektant to bardziej gruntowna specjalizacja, która przygotowuje absolwentów do coraz lepszej pracy nad rzeczywistością projektową i sprawia, że są w stanie zapewnić bodźce projektowe dla zrównoważonej przyszłości” (Esslinger H.,2015).

Książki poleca: