Projektowanie komunikacji pozwala skoncentrować się na użytkowniku w dowolnej roli społecznej: gościa w restauracji, któremu dobrze zaprojektowany wystrój wnętrza pozwoli przyjemnie spędzić czas z drugą osobą lub w gronie przyjaciół; pacjenta w szpitalu, który poszukuje jasnego i klarownego systemu orientacji wizualnej w celu znalezienia właściwego gabinetu; przechodnia, którego wyróżniająca się kreacja reklamowa może skłonić do kupna produktu lub polecenia go swoim bliskim; internauty, który potrzebuje w szybki i efektywny sposób dotrzeć do właściwej informacji na stronie internetowej czy za pomocą aplikacji mobilnej; mniejszości społecznej, która potrzebuje wsparcia i dowodu na to, że nie jest sama; producenta, który potrzebuje opakować swój produkt w taki sposób, by wyróżniał się na sklepowej półce. Projektowanie komunikacji to wreszcie określanie deficytów w postaci problemów projektowych i projektowanie społecznej zmiany przez informowanie, wyjaśnianie, uwrażliwianie, uświadamianie – nigdy poprzez narzucanie – w warunkach partycypacji i aktywnego feedbacku.

• „Communication Design, czyli projektowanie komunikacji”, Michael Fleischer

To typowy przykład inicjalnego podręcznika, w którym Michael Fleischer nakreśla zakres obowiązywania pojęcia communication design. Mając w pamięci książkę tego autora pt. „Corporate identity i public relations” z 2003 r., nietrudno dojść do konkluzji, że „Communication Design” jest rozwinięciem komunikacyjnej doktryny projektowej na inne obszary teorii i praktyki projektowania. W swojej pierwszej książce Fleischer koncentrował się na wizerunkowym kapitale organizacji, budując definicję pojęcia corporate identity w formie przeglądu niemieckojęzycznej (w głównej mierze) literatury. W „Communication design” Fleischer pokazuje, jak komunikologiczna orientacja praktyki projektowania jest możliwa do zastosowania w obszarze projektowania informacji (information design), opakowań (package design), powierzchni (surface design), produktu (product design) i wizerunku (corporate identity). Koncepcja Fleischera jest dobrym punktem wyjścia do poznawania czegoś nieoczywistego, nierzadko niezmaterializowanego w kontekście projektowania – nie ma tutaj prostych recept i praktycznych porad. Czytelnik kończy lekturę, nie uzyskując odpowiedzi na pytania, ale przecież o to właśnie chodzi w nauce i projektowaniu lub w nauce o projektowaniu.

• „Communication Design. Principles, Methods and Practice”, Jorge Frascara

Na anglojęzycznym rynku wydawniczym książka Jorge Frascary jest jedną z niewielu publikacji w całości poświęconych zagadnieniom związanym z projektowaniem komunikacji. Frascara pisze przede wszystkim o projektowaniu komunikacji wizualnej, co sprowadza tę ciekawą pozycję do warsztatu grafiki użytkowej. Autor przeprowadza czytelnika przez proces projektowy, którego celem jest zrozumienie użytkownika i proponowanie mu skutecznych z punktu widzenia celu rozwiązań. W przeciwieństwie do Fleischera, Frascara nie typologizuje projektowania komunikacji w kontekście programów (subdyscyplin), ale w kontekście celu projektowania –informacyjnego, perswazyjnego, edukacyjnego, administracyjnego i systemowego. Lubię wracać do tej książki, bo autor potrafi o dość skomplikowanych aspektach praktyki projektowania pisać w sposób przystępny i to wciąż – przepraszam za nieakademickie sformułowanie – trzyma się… teorii, którą reprezentuje.

• „Information Design”, red. Robert Jacobson

Redaktor naukowy tego opracowania zrobił naprawdę kawał dobrej roboty, zapraszając do współpracy wybitnych ekspertów oraz naukowców i tworząc w ten sposób komplementarny podręcznik naukowy z zakresu projektowania wizualnej reprezentacji informacji. Autorzy zgodnie podkreślają, że pojęcie projektowania informacji jest nieprecyzyjne i wprowadzające w błąd – projektanci nie projektują informacji, ale zajmują się jej (najczęściej) wizualną reprezentacją. Dlaczego ta książka znalazła się w moim zestawieniu publikacji na temat projektowania komunikacji? Ponieważ pokazuje, jak skomplikowanym fachem jest zajmowanie się projektowaniem tego, co często jest nienamacalne, atmosferyczne i niedeklaratywne. Książka pod redakcją Jacobsona jest dokładnie taka, jak wstęp do niej pióra Richarda Saula Wurmana, w którym możemy przeczytać: Well, there’s today & there’s tomorrow! I ona taka faktycznie jest: aktualna dzisiaj i jutro.

• „Disruption Live. Zmiana reguł gry na rynku”, Jean-Marie Dru

Przez chwilę zastanawiałem się, czy ta książka nie powinna się znaleźć raczej w rankingu książek o reklamie. Distruption, choć (słusznie) kojarzone z praktyką reklamową, jest bardziej generalną perspektywą patrzenia na pracę kreatywną, w której chodzi o umiejętne zarządzanie konwencją przez jej irytowanie. Jean-Marie Dru pokazuje, jak distruption przenieść z filozofii reklamowej do filozofii zarządzania organizacją – strategią biznesową i komunikacyjną. W największym skrócie koncepcja disrutpion opiera się na trójelementowym procesie, którego logika biegnie od definiowania konwencji (sytuacja zastana) przez disrutpion (łamanie konwencji), po vision (nową perspektywę, która wynika z disruption). Disrutpion na potrzeby tego rankingu określę jako umiejętność wyjścia z pudełka, przyjęcia zewnętrznej perspektywy i przekręcenie konwencji, by móc osiągnąć przyszłą wizję projektu. To nie jest kolejna instrukcja czy narzędzie projektowe – książka Jean-Marie Dru ma przede wszystkim inspirować, pomóc znaleźć właściwy kontekst i perspektywę w pracy projektowej i/lub zarządzania organizacją.

• „Transformation Design”, Annette Siemes

Na taką książkę czekałem całe lata. Książkę, w której ktoś pokaże, z czym – jako projektantom, społeczeństwu, decydentom – przychodzi nam się mierzyć w kategoriach wyzwań cywilizacyjnych. I nie chodzi tutaj o kolejne postulaty i manifesty. Autorka ze statystyczną dokładnością pokazuje, jakie obszary życia społecznego i biologicznego wymagają zmiany (przez design). „Transformation design” to kolejna z alternatywnych doktryn, które wyrastają w zasadzie na kanwie doktryny zrównoważonego rozwoju – postulują zmianę przez design, gdyż jedyną alternetywą jest zmiana przez katastrofę. Książka Annette Siemes jest absolutnie kanoniczna i konieczna do przeczytania. Autorka w niezideologizowany sposób pokazuje, co najlepszego narobiliśmy z naszym otoczeniem (przez design) i na co obecnie powinniśmy zwrócić uwagę. W tym rankingu ostatni powinni być pierwszymi (do czytania).

Książki poleca: