Zmiany i wielowątkowość

Rzeczywistość, w której żyjemy, staje się coraz bardziej wielowątkowa i skomplikowana. Zarządzanie wytwarzaniem produktów i usług cyfrowych przybrało znamiona świata VUCA, który charakteryzuje się zmiennością (volatility), niepewnością (uncertainty), złożonością (complexity) i niejednoznacznością (ambiguity) ogólnych warunków i sytuacji.

Ostatnie cztery lata dla branży nowych technologii były niezwykle burzliwe. Pandemia przyniosła dynamiczny wzrost liczby nowych produktów i usług cyfrowych, gdy przedsiębiorcy z branży wierzyli, że można zdigitalizować niemal wszystko. Jednak po okresie intensywnego i optymistycznego wzrostu, branża ICT stanęła w obliczu globalnego kryzysu, w wyniku którego, według serwisu Layoffs.fyi około 520 000 specjalistów ICT straciło pracę między 2022, a 2024 rokiem.

Emisje i cyfrowy ślad węglowy

Jednocześnie branża technologiczna znacząco przyczynia się do kryzysu klimatycznego, generując ślad węglowy porównywalny do emisji cywilnego przemysłu lotniczego. W 2020 roku sektor ICT odpowiadał za 1,8-2,8% globalnych emisji gazów cieplarnianych, a prognozy World Economic Forum wskazują, że do 2030 roku emisje te mogą osiągnąć 830 milionów ton metrycznych CO2¹. Produkcja sprzętu elektronicznego, takiego jak smartfony czy laptopy jest energochłonna i generuje znaczną ilość emisji, w tym z wydobycia surowców, produkcji komponentów i transportu. Centra danych, które napędzają internet i usługi chmurowe, zużywają ogromne ilości energii elektrycznej i w 2020 roku były odpowiedzialne za około 1-2% globalnych emisji CO2 (Raport World Economic Forum). Codzienne użytkowanie urządzeń na całym świecie oraz ich utylizacja i recykling to kolejne duże źródła emisji CO2.

Definicja zrównoważonego rozwoju według ONZ mówi, że świat powinien rozwijać się w taki sposób, aby budować lepsze miejsce do życia dla przyszłych pokoleń, szanując ich potrzeby i nie zabierając szans na rozwój. Definicja ta podkreśla również znaczenie szanowania potrzeb środowiska naturalnego. Według raportu World Usability Congress: The Future of UX 2024², dbałość o zrównoważony rozwój (sustainability) i ekoprojektowanie (eco-design) są jednymi z najważniejszych trendów i wyzwań dla projektantów produktów cyfrowych na rok 2024. 

Co oznacza zrównoważony rozwój w projektowaniu produktów i usług cyfrowych?

Zrównoważony produkt fizyczny to taki, który od początku istnienia uwzględnia cały cykl życia produktu, od produkcji po utylizację oraz jest zoptymalizowany pod kątem ponownego użycia. Fizyczny produkt może wykorzystywać materiały z recyklingu, zostać wyprodukowany bez użycia paliw kopalnych i zaprojektowany w sposób modułowy, co zwiększa szanse na jego naprawialność. Po oddaniu w ręce użytkownika produkt powinien być użyteczny przez długi czas oraz łatwy do naprawy. Dobrze jest zadbać również o to, aby materiał, z którego został zbudowany był biodegradowalny.

Zrównoważona usługa to taka, która jest zaprojektowana zgodnie z zasadami projektowania partycypacyjnego – powinna dostarczać tego, czego naprawdę potrzebują użytkownicy, jednocześnie dbając o to, aby możliwie zminimalizować zużycie nieodnawialnych zasobów. Donald Norman w swoim projekcie "Design dla Lepszego Świata" wskazuje przykład aplikacji do współdzielenia przejazdów jako zrównoważonej usługi, która zmniejsza potrzebę posiadania pojazdu przez każdą osobę, co może ograniczyć ilość odpadów, ponieważ potrzebnych jest mniej samochodów (maszyn). Usługa carpoolingu może również zmniejszyć zużycie paliwa, co dodatkowo jest korzystne dla klimatu.

Projektowanie zrównoważonych produktów cyfrowych obejmuje m.in. tworzenie aplikacji energooszczędnych, które działają na starszych urządzeniach, zmniejszając zużycie energii i spowalniając proces przestarzałości, co redukuje ilość odpadów elektronicznych. Nawet proste rozwiązania, takie jak tryb ciemny w interfejsie aplikacji, mogą znacznie zmniejszyć obciążenie baterii urządzeń, obniżając zużycie energii. Jeśli miliony użytkowników skorzystają z trybu ciemnego, efekt ten może być znaczący. Projektanci powinni również brać pod uwagę sensowność dodawanych funkcji i tworzonych nowych produktów; może nie zawsze trzeba tworzyć produkt od początku, a wystarczy postawić na współpracę i dodać wtyczkę z nową, rozszerzającą funkcjonalnością do już istniejącego rozwiązania. Warto zacząć projektować produkty i technologie skalowalne oraz modułowe.

Zrównoważony produkt cyfrowy to także taki produkt, który nie wyklucza. Jest inkluzywny i dostępny. Zaprojektowany w taki sposób, aby możliwie największa liczba odbiorców mogła z niego skorzystać – niezależnie od stanu zdrowia, limitów fizycznych, budowy mózgu, płci, wieku czy pochodzenia czuła się komfortowo korzystając z niego i osiągała dzięki niemu zamierzone cele.

Nowe Technologie

Projektowanie cyfrowych produktów i usług przechodzi w 2024 roku również technologiczną rewolucję. To czas, w którym na popularności zyskują interfejsy immersyjne, technologie noszone (ang. wearables) oraz sztuczna inteligencja. Jakob Nielsen wskazuje na zmianę paradygmatu w projektowaniu interakcji na User Interface – jest to pierwsza taka zmiana od 60 lat.

Jakob Nielsen: “AI is introducing the third user-interface paradigm in computing history, shifting to a new interaction mechanism where users tell the computer what they want, not how to do it — thus reversing the locus of control.”³

Koniecznością staje się uczenie się przez projektantów nowego typu interakcji, opartego na precyzyjnym określeniu przez użytkownika oczekiwanego rezultatu – projektowanie z uwzględnieniem prompt engineering. Popularność urządzeń takich jak Rabbit OS⁴, czy komunikatorów opartych o AI pokazuje, że przyszłość interakcji z urządzeniami cyfrowymi zmieni się diametralnie. Aplikacje staną się mniej popularne, a użytkownicy będą bardziej zainteresowani rozwiązywaniem problemów (które aktualnie są rozwiązywane przez aplikacje), niż samymi aplikacjami. To prowadzi do wzrostu popularności konceptów The Real-Time Internet & Real-Time Interaction, gdzie treści są tworzone i spersonalizowane specjalnie dla użytkownika w czasie rzeczywistym.

Z perspektywy fizycznej interakcji użytkownika obecnie następuje obecnie największa zmiana od 2007 roku (premiera pierwszego iPhone'a). Popularyzacja Immersive Computing i Spatial Computing zwiększa potrzebę projektowania inteligentnych interfejsów, które będą dopasowywać się do kontekstu i sytuacji użytkowania, łącząc świat cyfrowy i fizyczny.  Projektanci muszą zrozumieć działanie ludzkiego mózgu i zastosować wiedzę z neurokognitywistyki i psychologii w swoim procesie projektowym, aby tworzyć intuicyjne i angażujące doświadczenia użytkownika.

Projektowanie doświadczeń immersyjnych wymaga nowych kompetencji, takich jak projektowanie interakcji przestrzennych użytkownika, opartych na gestach rękami, ruchu głową, śledzeniu ruchu ciała i gałek ocznych, co pozwala na efektywną interakcję z cyfrowymi treściami w trójwymiarowej przestrzeni. Holistyczne spojrzenie na projektowanie interfejsów użytkownika, łączące animacje cyfrowe, projektowanie obiektów 3D i UI design staje się koniecznością.

Etyka w projektowaniu

Ważne jest także projektowanie zgodnie z zasadami etyki. Promowanie postawy zaufania, bezpieczeństwa, prywatności i etycznych praktyk oraz świadome podejmowanie decyzji projektowych, które priorytetowo traktują dobro użytkownika, jest szczególnie ważne w erze deepfake.

Podsumowując, w obliczu zmieniającego się i złożonego świata VUCA, projektowanie produktów i usług cyfrowych wymaga nowego podejścia, które integruje dbałość o zrównoważony rozwój, inkluzywność oraz innowacyjne technologie. Jest otwarte na skalowalność, modułowość oraz zmianę; wspiera partycypacyjny model projektowania oraz nie wyklucza nikogo i bazuje na etycznych praktykach.

¹ World Economic Forum 2020, https://www.weforum.org/press/2020/01/urban-deliveries-expected-to-add-11-minutes-to-daily-commute-and-increase-carbon-emissions-by-30-until-2030-without-effective-intervention-e3141b32fa/

²  World Usability Congress, UX Trend Report, 2024 https://worldusabilitycongress.com/ux-trend-report/?gad_source=1&gclid=Cj0KCQjwsPCyBhD4ARIsAPaaRf0HE6O_-SPz8QqX1HgXUXxcmEhzkVHcf-T7VE_8qle52-xi93lm86EaAsXtEALw_wcB

³ https://www.nngroup.com/articles/ai-paradigm/ AI: First New UI Paradigm in 60 Years Jakob Nielsen 2023

⁴  https://www.rabbit.tech/ – Rabbit OS to zaawansowany system operacyjny oparty na Large Action Model, który rozumie, przewiduje i wykonuje ludzkie zamiary w operacjach na komputerach, ucząc się, jak ludzie używają oprogramowania i interfejsów. Dzięki "królikom" – osobistym agentom AI, Rabbit OS automatyzuje zarówno proste, jak i złożone zadania, takie jak obsługa kalendarza czy edycja obrazów, zachowując przy tym wysoki poziom prywatności i bezpieczeństwa danych użytkowników. Rabbit OS jest obsługiwany przez urządzenie r1, które jest kompaktowe i samodzielne, zaprojektowane do efektywnego zarządzania codziennymi zadaniami cyfrowymi.