Wiedząc już jak działa psychoterapia, o czym rozmawiałam podczas ostatniego webinaru z dr Agnieszką Popiel, przechodzimy do kolejnego ważnego elementu, jakim jest wybór psychoterapeuty. Wpisując w wyszukiwarkę hasło „psychoterapeuta” odnajdziemy wiele stron, oferujących różnego rodzaju specjalistów. W jaki sposób wybrać tego, z którym będziemy gotowi rozpocząć proces terapeutyczny? Pisze o tym Joanna Gutral – psycholog z Uniwersytetu SWPS, prowadząca webinary w ramach cyklu Strefy Psyche ABC Psychoterapii.
Terapeuta, czyli kto?
Sprawa nie jest tak prosta jak z wyborem lekarza. Kiedy do niego idziemy, z góry zakładamy, że jest to osoba, która otrzymała odpowiednią edukację, jej wiedz została zweryfikowana podczas egzaminów, specjalizacji, stażu i otrzymała konieczne uprawnienia. Decyzja, czy idę do lekarza, czy do znachora jest wówczas oparta na własnych preferencjach, a te osoby te różnią się kompetencjami, jakie uzyskały. Niestety, brak ustawy zawodowej dotyczącej psychoterapii sprawia, że mianowanie się terapeutą nie jest obwarowane podobnymi obostrzeniami. Co nie oznacza, że terapeuci nie kształcą się i nie dążą do spełniania bardzo wysokich wymogów.
Psychoterapeutą może zostać każda osoba, która zdecyduje się otworzyć działalność o takim profilu. Tak, dobrze czytacie – każda! Nie ma sposobu weryfikacji jej edukacji, doświadczenia, sposobu pracy, czy spełniania wymogi formalne czy etyczne. Czy jest to jest bezpieczne? Nie. Czy tworzy to możliwość do nadużyć i świadczenia niewłaściwej opieki? Tak. Czy zatem powinniśmy z góry zrezygnować z usług psychoterapeutów i samodzielnie radzić sobie z własnym zdrowiem psychicznym? Absolutnie nie.
Szkolenie i superwizja
W interesie zarówno pacjentów, jak i profesjonalnych psychoterapeutów jest świadczenie jak najlepszej jakości usług. Modelowa droga do zdobycia właściwej wiedzy i umiejętności to przystąpienie do zazwyczaj czteroletniego, podyplomowego szkolenia z psychoterapii w wybranym nurcie (np. psychodynamicznym, poznawczo-behawioralnym czy humanistycznym). Szkolenie obejmuje tysiące godzin zajęć teoretycznych i praktycznych, pracę osobistą, zajęcia fakultatywne, nierzadko własną terapię oraz pracę pod superwizją. Szkolenia kończą się stosownymi egzaminami, składaniem prac pisemnych, realizacją kilkuset godzin stażu. Przed przystąpieniem do szkolenia terapeuta oczywiście kończy studia wyższe (najczęściej psychologię; za: Suszek i in., 2017, ale nie tylko), niejednokrotnie posiada już pierwsze doświadczenia w pracy w obszarze zdrowia psychicznego. Szkolenie, zwłaszcza takie, które jest akredytowane przez znaczące towarzystwa zrzeszające psychoterapeutów (np. Polskie Towarzystwa: Psychoanalityczne, Psychoterapii Gestalt, Terapii Poznawczej i Behawioralnej, Polskie Towarzystwo Psychiatryczne czy Psychologiczne) są wymagające, ale zapewniają terapeutom stosowne narzędzia i umiejętności do pracy z pacjentami.
Przeczytaj też: Rozumienie i terapia depresji w nurcie poznawczo-behawioralnym
Osoby, które są w trakcie szkolenia lub uzyskały już stosowny certyfikat, najczęściej pozostają członkami wyżej wymienionych organizacji, przestrzegają także kodeksu etyki. Dzięki temu dbają i rozumieją znaczenie superwizji (poddawanie swojej pracy z pacjentem pod merytoryczną weryfikację „starszego” psychoterapeuty, który ma możliwość wspierać terapeutę) i na bieżąco aktualizują swoją wiedzę (psychoterapia to młoda i prężnie rozwijająca się dziedzina nauki, co dla praktyków oznacza, że by umiejętne świadczyć usługi, ich nauka osobista w zasadzie nigdy się nie kończy!). Czy to oznacza, że każdy certyfikowany psychoterapeuta jest doskonały? Na pewno nie. Ale minimalizowane jest wtedy ryzyko, że trafimy na osobę, która podejmuje się pracy terapeutycznej bez niezbędnej do tego wiedzy i umiejętności. Jeżeli nie mamy wpływu na ustawodawstwo, to warto zagłębić się w wymienione wcześniej procedury – dzięki temu mamy szansę znaleźć kompetentnego terapeutę.
Kompetencje terapeutów w Polsce
Z raportu z badań nad sytuacją psychoterapeutów w Polsce (Suszek i in., 2017) wynika, że niespełna połowa terapeutów świadczących usługi psychoterapeutyczne posiada certyfikat. Zawód psychoterapeuty w przeważającej części wykonywany jest przez kobiety (aż 80 proc. z ponad tysiąca osób biorących udział w badaniu). Terapeuci biorący udział w badaniu zadeklarowali, że przeszli średnio ponad 900 godzin szkolenia, a najczęściej wskazywanym nurtem pracy było podejście eklektyczne, czyli łączące w sobie techniki różnych modalności. Na kolejnym miejscu uplasowały się podejścia psychodynamiczne i psychoanalityczne. Terapeuci najczęściej prowadzili terapię indywidualną w gabinecie prywatnym, a jako dominującą grupę pacjentów wskazywali zaburzenia lękowe, nastroju i osobowości.
Przeczytaj też: Psychoterapia, czyli leczenie. O skuteczności psychoterapii
Znaczenie terapeuty w procesie psychoterapii
Badanie porównujące relacje terapeutyczne, w których pacjenci postrzegali subiektywną poprawę dobrostanu, i tych, którzy go nie obserwowali (Werbart i in., 2019), wykazały, że w przypadku terapii zakończonych powodzeniem pacjent i terapeuta wykazywali się wspólnym rozumieniem problemów, mieli precyzyjnie określone cele terapii oraz doświadczali relacji terapeutycznej jako wspierającej. Pacjenci wskazywali także, że terapeuta znacząco dostosowywał rodzaj interwencji i komunikacji do możliwości oraz potrzeb pacjenta. W przypadku terapii bez subiektywnego poczucia poprawy terapeuci wskazywali na to, jakie trudności ich spotykały, i mieli skłonność do niedoszacowywania swojej roli w interakcji z pacjentem.
Reasumując, proces psychoterapeutyczny to interakcja zaangażowania pacjenta i terapeuty, określone techniki, odpowiednie ich wykorzystanie, dynamika relacji, sojusz terapeutyczny oraz zaangażowana współpraca; te wszystkie elementy stanowią o sukcesie procesu psychoterapii (Safran i in., 2014). Poczucie subiektywnego dopasowania w relacji pacjent–terapeuta i zdolność do tworzenia satysfakcjonującej relacji terapeutycznej również jest wskazywany jako istotny czynnik powodzenia terapii (Zilcha-Mano, 2017).
Joanna Gutral – psycholożka, psychoterapeutka poznawczo-behawioralna. Naukowo zajmuje się związkiem między oczekiwaniami społecznymi, podstawowymi potrzebami psychologicznymi i zmianami w zakresie cech osobowości na przestrzeni życia. Bada percepcję zmian i ich wpływ na dobrostan wśród osób w różnych grupach wiekowych. W obszarze jej zainteresowań pozostają zagadnienia związane z porównaniami społecznymi, a także psychoedukacją i rozwojem osobistym. Zajmuje się również problemem stygmatyzacji osób chorych psychicznie, leczeniem i profilaktyką zaburzeń nastroju, zaburzeń lękowych oraz zagadnieniem dobrostanu i postrzegania zmian w czasie. Ukończyła Podyplomową Szkołę Psychoterapii Poznawczo-Behawioralnej Uniwersytetu SWPS, posiada certyfikat Polskiego Towarzystwa Terapii Poznawczej i Behawioralnej, pracuje pod superwizją. Laureatka nagrody im. Z. Pietrasińskiego (2016), wyróżniona stypendium i grantem badawczym finansowanym przez Narodowe Centrum Nauki (Etiuda 7 i Preludium 16). Prowadzi portal psychoedukacyjny Zdrowa Głowa i kampanię społeczną „Mam Terapeutę”.
Literatura:
- Safran, J. D., & Kraus, J. (2014). Alliance Ruptures, Impasses, and Enactments: A Relational Perspective. „Psychotherapy”. https://doi.org/10.1037/a0036815
- Suszek, H., Grzesiuk, L., Styla, R., & Krawczyk, K. (2017). Who and How Conducts Psychotherapy in Poland. Part II. Results from a Nationwide Survey. „Psychiatria”.
- Werbart, A., Annevall, A., & Hillblom, J. (2019). Successful and Less Successful Psychotherapies Compared: Three Therapists and Their Six Contrasting Cases. „Frontiers in Psychology”. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2019.00816
- Zilcha-Mano, S. (2017). Is the Alliance Really Therapeutic? Revisiting This Question in Light of Recent Methodological Advances. „American Psychologist”. https://doi.org/10.1037/a0040435
