System orientacyjny – by wszędzie czuć się jak w domu

Wszędzie dobrze, ale w domu najlepiej – brzmi często powtarzane przysłowie. Czy zastanawiali się Państwo, dlaczego to właśnie w domu czujemy się najlepiej? Jednym z powodów jest zapewne poczucie bezpieczeństwa. W naszych domach wszystko (choć różnie to bywa) znajduje się na swoim miejscu, uwarunkowanym wygodą i preferencjami Wiemy, że sztućce są w pierwszej szufladzie po lewej, przyprawy w szafce obok lodówki, a odkurzacz w szafie.

Jednak nie w każdym mieszkaniu moglibyśmy poczuć się jak u siebie w domu i znaleźć bez problemu potrzebne rzeczy. Podobnie jest ze wszystkimi przestrzeniami, których nie znamy. Zapewne każdy nieraz poczuł się zagubiony i sfrustrowany, poszukując właściwego gabinetu w urzędzie, albo sali na uczelni przy znacząco ograniczonych zasobach czasowych. Dlatego tak ważne (i na szczęście coraz popularniejsze) stają się systemy orientacyjne. Po co się je projektuje?

Główną rolą systemów orientacyjnych (SO) jest kierowanie i orientowanie użytkownika w danej przestrzeni. W ich skład wchodzą m.in. drogowskazy, słupki kierunkowe, tabliczki informacyjne, numeracja, wyświetlacze, neony, ale także komunikaty głosowe. Oznakowanie może występować w wersjach dwu- i trójwymiarowych. Napotkać je można w takich miejscach, jak urzędy, szpitale, biurowce, szkoły, galerie handlowe, ale dotyczyć mogą także całych miast i państw (np. znaki drogowe). Dzięki nim użytkownicy z mniejszym (zwykle o to chodzi) lub większym trudem docierają do celu swojej podróży. Sęk w tym, że nie każdy system orientacyjny faktycznie jest pomocny i intuicyjny, co wynika z faktu, że przy jego projektowaniu nie uwzględniono doznań potencjalnych odbiorców związanych z korzystaniem z przestrzeni.

Jaki zatem powinien być SO dostosowany do potrzeb użytkowników? Poniżej znajdą Państwo 6 ważnych zasad i jedną najważniejszą, których w procesie projektowym powinien trzymać się każdy projektant.

Po pierwsze: widoczność

System powinien być widoczny. Ważne, aby użytkownik nie musiał wkładać nadmiernego wysiłku w odnalezienie oznakowań. Osiągnąć to można nie tylko przy pomocy odpowiedniej kolorystyki oraz wielkości, lecz także (a w zasadzie przede wszystkim) umiejscowienia w przestrzeni. Lepsze zatem będzie osadzenie oznakowania np. naprzeciwko wejścia do budynku, bo każda osoba wchodząca będzie musiała prędzej czy później spojrzeć w tamtą stronę.

Po drugie… niewidoczność

Kolejną zasadą, która pozornie wydaje się stać w sprzeczności z wcześniejszą, jest niewidoczność systemu orientacyjnego, bo nie chodzi o to, żeby było (jak to niestety bardzo często bywa w polskiej reklamie i w ogóle otaczającej rzeczywistości) większe, grubsze czy świecące. Nie tędy droga. To, co powinno wyróżniać system orientacyjny, to paradoksalnie jego niewyróżnialność, osiągana poprzez odpowiednie wkomponowanie w bryłę, kolorystykę budynku lub też po prostu charakter danej przestrzeni. Dobre oznakowanie jest skuteczne i nieprzytłaczające.

Po trzecie: spójność

Opisaną w drugim punkcie cechę osiągnąć można także poprzez spójność, czyli zaimplementowanie wspólnego designu dla wszystkich elementów w danej przestrzeni. Wzorowy system orientacyjny uwzględniał więc będzie m.in. kosze na śmieci, ławki, słupy przystankowe i pozostałą infrastrukturę wchodzącą w skład grupy tzw. mebli miejskich. Na szczęście w polskich miastach powoli zaczyna się to zmieniać, gorzej sytuacja wygląda w budynkach użytku publicznego, gdzie na spójność kładziony jest zdecydowanie mniejszy nacisk. Widać to zwłaszcza w przychodniach, szpitalach, urzędach, w których każdego dnia pojawia się coraz więcej nakazów i zakazów na różnego rodzaju i wielkości kartkach.

Po czwarte: uniwersalność

Ważne, aby zaprojektowana sieć drogowskazów i map była uniwersalna, a więc optymalna dla wszystkich użytkowników danej przestrzeni, także dla osób niepełnosprawnych czy starszych. Tu kluczową rolę odegrać może wielkość, ale też jednoznaczność danych symboli, co wiąże się już z następną cechą (punkt 5). Ponadto należy wziąć pod uwagę wszelkie bariery architektoniczne, co często wymagać będzie zaprojektowania nie jednej, a kilku dróg dla poszczególnych użytkowników.

Po piąte: intuicyjność

System powinien być intuicyjny, a więc w pewnych aspektach także przewidywalny. Oznacza to, że zarówno umiejscowienie, jak i elementy graficzne poszczególnych znaków nie powinny być nazbyt skomplikowane, tak aby nie było wątpliwości, że dany symbol odnosi się do konkretnego miejsca. W przypadku galerii handlowych bardzo często problemowe są rozbieżne interpretacje symboli toaleta/winda (jeśli w obu przypadkach stosowane są symbole wskazujące na dwoje ludzi), czy też strzałka prosto i do góry (w sytuacji dwuwymiarowego systemu oznaczeń).

Po szóste: esencjonalność

Przy projektowaniu systemów orientacyjnych warto postawić także na ich esencjonalność – w myśl zasady „less is more”. Zarówno w pojedynczych drogowskazach, jak i w bardziej kompleksowych mapkach danych przestrzeni uwzględnione powinny być tylko kluczowe i najbardziej charakterystyczne miejsca, które mogą stać się faktycznymi punktami odniesienia. Do najczęściej występujących punktów orientacyjnych należą m.in. rzeki, pomniki, linie kolejowe (przy uwzględnieniu wymiaru miejskiego) czy też schody, drzwi wejściowe (w mniejszych przestrzeniach).

I wreszcie po siódme: sterowność

Powyższe cechy dotyczyły niewątpliwie istotnych kwestii semiotyczno-wizualnych, jednak nie należy zapominać o tytułowej zasadzie, którą celowo zostawiam na koniec, czyli sterowności. Jest ona wszak tą właściwością, która będzie kluczowa dla każdej sieci oznakowań i od której powinno zaczynać się każdy proces projektowy. Naczelnym celem systemów orientacyjnych jest doprowadzenie użytkownika z punktu A do punktu B możliwie najkrótszą drogą.

Dobry system nie będzie więc zwodził użytkowników na manowce, zmuszał ich do przemierzania labiryntu korytarzy w galerii handlowej tylko po to, by zmęczeni klienci wydali jak najwięcej pieniędzy. Należy pamiętać, że sterowność systemu orientacyjnego wpływa na zadowolenie odbiorcy z użytkowania danej przestrzeni. Uwzględnienie user experience jest więc początkiem drogi do zaprojektowania takiego systemu orientacyjnego, który służył będzie zarówno właścicielom, jak i gościom danej przestrzeni przez długie lata.