Co to znaczy zachowek? Jak można się o niego upomnieć? Komu przysługuje? Na te praktyczne pytania odpowie prof. Teresa Gardocka ze Szkoły Prawa Uniwersytetu SWPS.
Definicja zachowku i komu przysługuje
Zachowek to instytucja towarzysząca dziedziczeniu na podstawie testamentu. Celem zachowku jest umożliwienie najbliższej rodzinie zmarłego uzyskania pewnej części masy spadkowej. Prawo wystąpienia o zachowek przysługuje wyłącznie: zstępnym (dzieci – wnuki – prawnuki), małżonkowi i rodzicom. Zachowek wynosi połowę tego, co osoba odziedziczyłaby z ustawy, a dwie trzecie, jeżeli w chwili śmierci spadkodawcy osoba ta była małoletnia (zstępny) lub trwale niezdolna do pracy. Zachowek wypłaca się w pieniądzach.
Co należy zrobić, żeby otrzymać zachowek
O zachowek należy wystąpić do sądu cywilnego właściwego ze względu na ostatnie miejsce stałego pobytu spadkodawcy. Pozwanym jest spadkobierca, który nabył prawo do spadku z testamentu. Roszczenie o zachowek przedawnia się z upływem 5 lat od ogłoszenia testamentu przez sąd.
Przykłady sytuacji
Przykład 1: zmarły JK sporządził ważny testament na rzecz swojej żony, jako jedynego dziedzica. Pozostawił dwoje dzieci z pierwszego małżeństwa, jedno z nich w chwili śmierci ojca miało 12 lat i matkę. Matka nie ma prawa do zachowku, bo nie byłaby powołana w tym przypadku do spadku z ustawy. Powołani byliby żona i dzieci.
Prawo do zachowku mają dzieci. Muszą wystąpić do sądu z powództwem o zasądzenie zachowku od spadkobiercy, który nabył spadek na podstawie testamentu. Małoletnie dziecko jest reprezentowane przez przedstawiciela ustawowego (matkę). Wartość całego spadku wyceniają na 900 000 złotych.Wysokość zachowku: Udziały spadkowe z mocy ustawy wynosiłyby: żona – 1/3, każde dziecko 1/3.
Zachowek dla pełnoletniego zstępnego - wartość udziału spadkowego 1/3 z 900 000 = 300 000, zachowek wynosi 1/2, zatem 150 000 zł. Zachowek dla zstępnego niepełnoletniego w chwili śmierci spadkodawcy – wartość udziału spadkowego 1/3 z 900 000 = 300 000, zachowek wynosi 2/3, zatem 200 000 zł.
Kwota zachowku ulega pomniejszeniu o wartość darowizn uczynionych na rzecz uprawnionego przez spadkodawcę za życia, a także o wartość zapisu na jego rzecz uczynionego w testamencie.
Przykład 2: wyliczona kwota zachowku wynosi 150 000 zł, ale w testamencie temu zstępnemu ojciec zapisał obraz, którego wartość została wyceniona na 60 000 zł. Pomniejsza to kwotę zachowku o tę wartość. Spadkobierca będzie zobowiązany do wydania zapisanego obrazu i zapłacenia różnicy (40 000 zł).
Przykład 3: wyliczona kwota zachowku dla syna wynosi 150 000 zł, ale dwa lata przed śmiercią spadkodawca podarował synowi samochód wart 80 000 zł. Pomniejsza to kwotę zachowku o te wartość. Spadkobierca będzie zobowiązany do zapłacenia różnicy 150 000 - 80 000 = 70 000 zł.1
O autorce:
dr hab. Teresa Gardocka, prof. Uniwersytetu SWPS – prawnik, specjalista prawa i postępowania karnego oraz prawa karnego międzynarodowego. Interesuje się zmianami, jakie dokonały się w okresie transformacji Polski, wliczając w to kwestie opieki społecznej. Na Uniwersytecie SWPS pełni funkcję Dziekana Wydziału Prawa w Warszawie. Prowadzi wykłady z polityki społecznej, prawa karnego międzynarodowego, etyki prawniczej i pracowniczej.
Przypisy
1 Podstawa prawna – 991 – 1014 KC0
