Ludzie mają gotowość do przystosowywania się do tego, co jest. Co więcej, angażują się także w wynajdywanie wyjaśnień i uzasadnień dla takiego stanu. Tę skłonność trafnie zilustrował La Fontaine w bajce o lisie. W jego opowieści lis bezskutecznie próbował zerwać rosnące wysoko winogrona. Gdy zaś zrozumiał, że mu się to nie uda, zaczął przekonywać sam siebie, że winogrona są „kwaśne, zielone i dobre dla żarłoków”. Bill i Claire McGuire zauważyli u ludzi podobne skłonności jak u opisywanego przez La Fontaine’a lisa: gdy czegoś nie mogą zdobyć, obniżają atrakcyjność tego stanu rzeczy. Gdy natomiast coś jest nieuchronne – zaczynają spostrzegać to jako bardziej atrakcyjne. Zjawiska te nazwano odpowiednio efektami kwaśnych winogron i słodkich cytryn.

John Jost, uczeń Billa McGuire’a, zaobserwował podobny mechanizm w dziedzinie polityki. Gdy ludzie wierzą, że społeczno-polityczne status quo jest nieuchronne lub niezmienne, mają skłonność do jego usprawiedliwiania i racjonalizowania. Badania Kristin Laurin opublikowane w piśmie „Psychological Science” na początku 2018 r. były inspirowane tą teorią. Ich wyniki pokazały, że ludzie jeszcze silniej angażują się w racjonalizowanie status quo, gdy zmiana – na przykład w prawie – już zaszła, niż wówczas, gdy przewidują, że zostanie wprowadzona. Nawet wtedy, gdy zdarzenia te dzieli jedynie kilka dni. Wówczas zmiana ta jest spostrzegana przez ludzie jako realna – nieuchronna i bezpośrednia część ich życia.

Przewidywania te Laurin weryfikowała w trzech badaniach, w których porównywała oceny wprowadzonych zmian prawnych i oceny prezydentury Donalda Trumpa.

Pierwsze badanie zostało przeprowadzone wśród mieszkańców San Francisco na dzień przed wprowadzeniem i w tydzień po wprowadzeniu przez to miasto zakazu sprzedaży jednorazowych plastikowych butelek z wodą. Uczestnicy byli rekrutowani za pośrednictwem ogłoszeń na Facebooku i odpowiadali na dwa pytania: jak bardzo zakaz będzie niewygodny dla nich samych i jak bardzo ogranicza on swobody obywatelskie. Ci, którzy brali udział w badaniu tydzień po wprowadzeniu regulacji prawnej, spostrzegali nowe prawo jako w mniejszym stopniu naruszające swobody obywatelskie i stwarzające mniejszy dyskomfort niż ci, którzy odpowiadali na te same pytania na dzień przed jej wprowadzeniem.

Drugie badanie dotyczyło wprowadzonego w kanadyjskiej prowincji Ontario zakazu palenia w parkach, obiektach sportowych i ogródkach restauracyjnych. W badaniu tym brali udział palacze, którzy kilka miesięcy przed wprowadzeniem zakazu byli pytani o to, jak często w czasie ostatniego lata palili w miejscach, które miał objąć zakaz. Połowa z nich była ponownie o to pytana na dwa dni przed wprowadzeniem regulacji w życie, a połowa – dwa dni po jej wprowadzeniu. Ci, którzy zostali zapytani, gdy nowa regulacja weszła już w życie, zniekształcali swoje wspomnienia: relacjonowali procent czasu poświęconego na palenie w miejscach zakazanych nową ustawą jako mniejszy niż w pierwszej fazie badania. U tych, którzy byli pytani dwa dni przed wejściem w życie nowych regulacji – różnic nie zaobserwowano. Podobny efekt Laurin zaobserwowała w przypadku ocen prezydentury Donalda Trumpa: tydzień po inauguracji Trumpa jako prezydenta USA ci sami ludzie oceniali go bardziej pozytywnie niż tydzień przed jego inauguracją, a upozytywnienie ocen było dwa razy bardziej prawdopodobne niż ich obniżenie. Działo się tak dlatego, że po zaprzysiężeniu wzrosło psychologiczne poczucie realności tej zmiany.

Gdy prawo zostaje już wprowadzone w życie, ludzie mają skłonność do jego uzasadniania – bardziej pozytywnej oceny, myślenia, że w sumie wprowadzone prawo nie ogranicza ich swobód tak bardzo i że w mniejszym stopniu wpłynie na ich zachowanie. Psychologiczna adaptacja jest przy tym błyskawiczna – ludzie zmieniają oceny, a nawet zniekształcają własne wspomnienia w przeciągu kilku dni. Dopóki jednak poczucie psychologicznej realności nowego prawa nie przeważa – dopóty racjonalizowanie nie następuje, a piłka wciąż w grze.