Decyzje polityczne zarówno na poziomie lokalnym, jak i krajowym wciąż podejmowane są na podstawie intuicji, potrzeb marketingowych czy konkretnych ideologii. Stwarza to poważne wyzwanie dla zapewnienia społeczeństwu skutecznych i wydajnych usług publicznych (np. oświata, służba zdrowia, transport miejski), a także niszczy faktyczne podstawy do diagnozowania problemów i projektowania rozwiązań politycznych. To problem, który dotyczy partii politycznych w niemal każdym kraju.

Szczególnie widoczne jest to w czasie pandemii koronawirusa, gdy decyzje o lockdownach czy znoszeniu obostrzeń często podejmowane są pod wpływem chwili, w oderwaniu od faktów i analiz. Takie podejście do procesu decyzyjnego utrudnia realizację długofalowej polityki, gdyż kolejne rządy często zmieniają kierunki działań w zależności od dominującej wśród polityków ideologii. 

Koncepcja polityki opartej na dowodach polega na tym, że efektywność określonych działań polityk publicznych opiera się na badaniach naukowych. Pozwalają one na osiągnięcie lepszych rezultatów np. lepszej jakości usług edukacyjnych. 

Zastosowanie polityki opartej na dowodach racjonalizuje proces podejmowania decyzji. Zwiększa także skuteczność rozwiązań publicznych w adresowaniu problemów społeczno-ekonomicznych, zaspokajaniu potrzeb obywateli i ostatecznie zmienianiu świata na lepsze. Jest zakorzeniona w amerykańskim pragmatyzmie, który traktuje wiedzę badawczą jako sposób rozwiązywania problemów społecznych.

Choć w projekcie badałem, jak amerykańskie agencje federalne wykorzystują strumienie danych do realizacji polityk publicznych, to wnioski i rekomendacje można przenieść także na polski grunt, np. w realizacji polityki spójności w kolejnych latach – tłumaczy prof. Karol Olejniczak – Społeczność analityków i urzędników poszukiwała nowych metod wprowadzania ich pracy do procesu tworzenia polityki. Plany gromadzenia dowodów przypominają plany ewaluacji wymagane przez Unię Europejską, ale pozwalają na integrację różnych strumieni dowodów.

Wykorzystywanie evidence-based policy to światowy trend. W polskim kontekście podejście oparte na dowodach ciągle jest swojego rodzaju innowacją, która bardzo powoli upowszechnia się w kolejnych obszarach polityki państwa i samorządów.

Dane to obecnie jeden z cenniejszych zasobów, jakie posiadamy. Jest ich tak dużo, że poza decyzją o korzystaniu z eksperckiej wiedzy w projektowaniu i realizowaniu polityk publicznych konieczne jest zaprojektowanie procesu pozyskiwania, gromadzenia i przetwarzania wiedzy, a także reguł dostępu do nich i ochrony naszej prywatności.

Learning agenda (lub evidence-building plan) to plan, który składa się z zestawu priorytetowych pytań dotyczących dowodów potrzebnych do podjęcia ważnych decyzji. Pytania i analityczne podejście do odpowiedzi na nie są wypracowywane wspólnie przez liderów organizacji, pracowników i interesariuszy. Zasadniczo, learning agenda to po prostu kalendarz ważnych decyzji i źródeł informacji, które mają pomóc podjąć dobre decyzje. 

Oprócz określenia listy pytań podstawową cechą learning agenda jest to, że wyjaśnia, w jaki sposób i kiedy zadane pytania przyniosą liderom przydatne rozwiązania.

***

Międzynarodowy projekt „Evidence-informed policy in the post-truth era” jest realizowany przez prof. Karola Olejniczaka na George Washington University w USA dzięki nagrodzie Fulbright Senior Award Polsko-Amerykańskiej Komisji Fulbrighta.

W ramach tego stypendium prowadzone są dwa wątki badań: learning agenda (w jaki sposób instytucje rządowe zarządzają wiedzą i czy potrafią skorzystać z badań, analiz, wyciągać wnioski z błędów) oraz behavioral labs (konkretne metody projektowania rozwiązań z uwzględnieniem potrzeb obywateli, ludzkiej psychiki i ludzkich sposobów podejmowania decyzji).