Niejednokrotnie słyszy się, że wraz z uzyskaniem pełnoletności traci się prawo do alimentów. Czy twierdzenie to jest prawdziwe? Jak długo trwa obowiązek alimentacyjny? Jak domagać się alimentów od rodzica po uzyskaniu pełnoletności? Odpowiedzi na wskazane pytania znajdziesz poniżej.

Skąd wynika obowiązek alimentacyjny?

Zgodnie z art. 133 § 1 KRO rodzice obowiązani są do świadczeń alimentacyjnych względem dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie, chyba że dochody z majątku dziecka wystarczają na pokrycie kosztów jego utrzymania i wychowania. Rodzice mogą uchylić się od świadczeń alimentacyjnych względem dziecka pełnoletniego, jeżeli są one połączone z nadmiernym dla nich uszczerbkiem lub jeżeli dziecko nie dokłada starań w celu uzyskania możności samodzielnego utrzymania się (art. 133 § 1 KRO).

Powyższe oznacza, że student może otrzymywać alimenty nawet po uzyskaniu pełnoletności. Wyjątkiem jest sytuacja, w której dochody z majątku studenta są wystarczające na pokrycie kosztów jego utrzymania lub spełnione zostaną przesłanki uchylenia się rodziców od świadczeń alimentacyjnych. 

W Polsce, w odniesieniu do alimentów dla dzieci, nie ma ustawowej granicy wieku ustania obowiązku alimentacyjnego. Rodzicielski obowiązek utrzymania nie wygasa automatycznie ani z chwilą odebrania władzy rodzicielskiej ani z chwilą, gdy dziecko osiągnie pełnoletność.

Czy obowiązek alimentacyjny rodziców względem dzieci jest tak samo regulowany w innych państwach?

Nie. W państwach europejskich różnie kształtuje się wiek dziecka, z ukończeniem którego wygasa obowiązek jego utrzymania przez rodziców.

Przykładowo w Szwecji obowiązek alimentacyjny ustaje, kiedy dziecko kończy 18 lat, a jeśli dalej się kształci – z ukończeniem 21 lat. W Belgii również obowiązek alimentacyjny zwykle wygasa z chwilą osiągnięcia przez dziecko pełnoletności. Może jednak być kontynuowany, jeśli kształcenie dziecka nadal jest w toku. Na Litwie alimenty orzeka sąd do czasu osiągnięcia przez dziecko pełnoletności, chyba że jest ono niezdolne do pracy z powodu inwalidztwa. W Ukrainie istnieje obowiązek rodziców w zakresie utrzymania dziecka do osiągnięcia przez nie pełnoletności. Obowiązkiem rodziców jest tam też utrzymanie dorosłego dziecka, które kontynuuje naukę i potrzebuje w związku z tym pomocy materialnej. Rodzice są zobowiązani do jego utrzymywania do ukończenia 23 lat, pod warunkiem, że mogą mu zapewnić pomoc materialną. Prawo do alimentów wygasa w przypadku zakończenia studiów. Na Malcie rodzice są zobowiązani do zapewnienia dziecku odpowiedniego utrzymania, stosownie do ich możliwości aż do ukończenia przez nie 23 roku życia, jeśli dziecko się kształci w pełnym wymiarze czasu oraz jeśli jest niepełnosprawne, niezależnie od tego, czy jest to niepełnosprawność fizyczna czy psychiczna. 

We Francji, podobnie jak w Polsce, w odniesieniu do alimentów na dzieci, nie ma ustawowej granicy wieku ustania obowiązku alimentacyjnego. W Niemczech obowiązek alimentacyjny również nie jest ograniczony wiekiem i trwa dopóty, dopóki dziecko kontynuuje naukę. Podobnie we Włoszech rodzice alimentują dzieci do osiągnięcia przez nie samowystarczalności ekonomicznej. Ani pełnoletność, ani ukończenie szkoły nie są zatem zdarzeniami, które znoszą obowiązek utrzymania dziecka.

Co wpływa na wysokość alimentów?

Zakres świadczeń alimentacyjnych zależy od usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego oraz od zarobkowych i majątkowych możliwości zobowiązanego.

Poziom usprawiedliwionych potrzeb dziecka zależy od jego wieku, stanu zdrowia, zainteresowań i przeciętnego poziomu życia w jego środowisku. 

Możliwości zarobkowe zobowiązanego zależą od jego wykształcenia, wieku, stanu zdrowia i sytuacji na rynku pracy.

Gdzie szukać informacji na temat obowiązku alimentacyjnego rodziców względem pełnoletnich dzieci?

Obowiązku alimentacji na rzecz dzieci pełnoletnich dotyczą np.: 

• wyr. SN z 8.8.1980 r., III CRN 144/80, OSN 1981, nr 1, poz. 20;
• wyr. SN z 11.2.1986 r., II CRN 439/85, OSP 1987, z. 4, poz. 85;
• wyr. SN z 30.6.1994 r., II CRN 63/94, LEX nr 1112068;
• wyr. SN z 12.2.1998 r., I CKN 499/97, LEX nr 50545; Legalis nr 32217;
• wyr. SN z 10.12.1998 r., I CKN 1104/98, LEX nr 327909, Legalis nr 188122;
• wyr. SN z 27.1.1999 r., II CKN 828/97, LEX nr 110587, Legalis nr 63701;
• wyr. SN z 30.6.1999 r., III CKN 199/99, LEX nr 503217, Legalis nr 53763;
• wyr. SN z 24.3.2000 r., I CKN 1538/99, LEX nr 51629, Legalis nr 56351. 

O możliwości samodzielnego utrzymania się przez dziecko zob. też np.:

• J. Wierciński, [w:] Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz, red. J. Wierciński, Warszawa 2014, s. 900 i n., nb 4 i n.
• J. Haberko, Charakter prawny relacji rodzice – dorosłe dzieci w kontekście zobowiązań alimentacyjnych rodziców, RPEiS 2015, z. 4, s. 41 i n. 

Gdzie i jak złożyć pozew o alimenty?

Pozew o alimenty należy złożyć do sądu rejonowego właściwego dla miejsca zamieszkania dziecka lub pozywanego rodzica (zob. art. 32 KPC w zw. z art. 27 KPC).

Osoba, która ukończyła 18 lat, składa pozew o alimenty osobiście, chyba że udzieli w tym zakresie pełnomocnictwa jednemu ze swoich rodziców lub profesjonalnemu pełnomocnikowi. 

Czy pozew o alimenty podlega opłacie sądowej?

Nie, na podstawie art. 96 ust 1 pkt 2 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, nie ma obowiązku uiszczenia kosztów sądowych przez stronę dochodzącą roszczeń alimentacyjnych.

Na co jeszcze warto zwrócić uwagę?

Dziecko, które osiągnęło nie tylko pełnoletność, ale zdobyło także wykształcenie umożliwiające podjęcie pracy zawodowej, pozwalającej na samodzielne utrzymanie, nie traci uprawnień do alimentów, jeżeli np. chce kontynuować naukę i zamiar ten znajduje uzasadnienie w dotychczas osiąganych wynikach.

Przy orzekaniu o obowiązku alimentacyjnym rodziców względem dziecka, które osiągnęło pełnoletność, należy brać pod uwagę, czy wykazuje ono chęć dalszej nauki oraz czy jego zdolności i cechy charakteru pozwalają na rzeczywiste kontynuowanie przez nie nauki. Jeżeli pełnoletnie dziecko, mające wyuczony zawód, zamierza studiować w prywatnej wyższej uczelni, z czym – obok kosztów utrzymania – łączy się czesne, trzeba także uwzględniać okoliczność, czy pozwala na to stopa życiowa rodziców.

Jeśli charakter studiów pozwala na pracę, rodzice mogą oczekiwać, że student podejmie pracę i świadczenia alimentacyjne ulegną odpowiedniemu zmniejszeniu.

Co w sytuacji, gdy alimenty były ustalone przed uzyskaniem przez dziecko pełnoletności?

Z chwilą uzyskania przez dziecko pełnoletności nabywa ono pełną zdolność do czynności prawnych (art. 11 KC). Oznacza to, że może samodzielnie prowadzić własne sprawy i nie musi być już reprezentowane przez rodzica. Wówczas wcześniej zasądzone dla niego alimenty należy uiszczać bezpośrednio do rąk uprawnionego bądź też na jego rachunek bankowy.