Dla prowadzenia działalności gospodarczej niezbędne jest to, aby przedsiębiorcy mieli świadomość otaczającej ich rzeczywistości prawnej. W tym zakresie powstaje pytanie - w jaki sposób czerpać informacje o prawach, wolnościach i obowiązkach przedsiębiorców związanych z prowadzoną przez nich działalnością gospodarczą? Częstokroć przeczytanie przepisu nie jest wystarczające, a jego wykładnia może przysparzać dodatkowych pytań niezbędnych do prawidłowej interpretacji. 

W artykule tym zastanowimy się nad tym, czy prawodawca przewidział rozwiązanie, dzięki któremu organy administracji publicznej będą mogły udzielić przedsiębiorcy odpowiedzi na zagadnienia związane z prowadzeniem działalności.

Zasada informowania stron wynikająca z Kodeksu postępowania administracyjnego

W art. 9 Kodeksu postępowania administracyjnego ustawodawca ustalił, że organy administracji publicznej są obowiązane do należytego i wyczerpującego informowania stron o okolicznościach faktycznych i prawnych, które mogą mieć wpływ na ustalenie ich praw i obowiązków będących przedmiotem postępowania administracyjnego. Organy czuwają nad tym, aby strony i inne osoby uczestniczące w postępowaniu nie poniosły szkody z powodu nieznajomości prawa, i w tym celu udzielają im niezbędnych wyjaśnień i wskazówek. Konstrukcja tego przepisu wskazuje, że dany podmiot (tutaj przedsiębiorca) może uzyskać informacje, ale wyłącznie w ramach toczącego się postępowania administracyjnego. Ustawodawca przesądził to w zwrocie “będących przedmiotem postępowania administracyjnego”, który jest wskazany w treści art. 9 Kodeksu postępowania administracyjnego. Chodzi już zatem o sprawy w toku, które rozstrzyga dany organ.

W piśmiennictwie wskazuje się, że organ udziela szczegółowych informacji w toku postępowania administracyjnego. Natomiast z całą pewnością nie jest uprawniony, ani tym bardziej zobowiązany, do udzielenia porad prawnych w trybie powyższego przepisu osobom rozpoczynającym działalność gospodarczą¹. Jednakże zaznaczyć również należy, że w orzecznictwie wskazuje się, że osoby prowadzące na własny rachunek działalność gospodarczą są zobowiązane do dołożenia należytych starań by zapoznać się z przepisami regulującymi ich uprawnienia i obowiązki wynikające z prowadzenia tej działalności².

Określona w art. 9 k.p.a. zasada informowania stron i innych uczestników postępowania zobowiązuje organ administracji publicznej do udzielania pełnej informacji, które mogą mieć wpływ na ustalenie praw i obowiązków będących przedmiotem postępowania administracyjnego, nie obejmuje również tych praw i obowiązków, które podlegają ustaleniu w innym postępowaniu³.

Naczelny Sąd Administracyjny również wskazuje, że z przepisu wyrażonego w art. 9 Kodeksu postępowania administracyjnego nie można wywieść, iż naruszenie może stanowić brak informowania przed wszczęciem postępowania i w sytuacji, w której podmiot nie jest jeszcze stroną ani uczestnikiem postępowania⁴.

Natomiast, w kontekście zasady zaufania obywateli państwa , istotne jest, aby organ administracyjny, do którego obywatel zamierza złożyć żądanie, dostarczył informacje dotyczące trybu wnoszenia podań, ich prawnych podstaw oraz zakresu kompetencji danego organu.

Dlatego udzielane przez organ administracji publicznej informacje powinny obejmować również kwestie dotyczące trybu i formy wnoszenia podań, dopuszczalnej drogi postępowania administracyjnego,właściwości organu administracji publicznej oraz legitymacji materialnoprawnej podmiotu zamierzającego wystąpić z żądaniem wszczęcia postępowania

Można zatem przyjąć, że obowiązek informowania wykracza poza postępowanie administracyjne, jednak nie może pozostawać bez związku z konkretnym postępowaniem⁵.

Reasumując - w trybie art. 9 Kodeksu postępowania administracyjnego przedsiębiorca nie może uzyskać informacji co do przyszłego postępowania administracyjnego, które nie jest jeszcze wszczęte.

Interpretacja indywidualna

Pomimo braku regulacji dotyczącej uzyskiwania przez przedsiębiorcę informacji co do podejmowania i wykonywania działalności gospodarczej w przepisach Kodeksu postępowania administracyjnego, ustawodawca nie pozostawił jednak przedsiębiorców bez żadnej regulacji.

Pierwszą z nich jest przewidziana możliwość uzyskania interpretacji indywidualnej, która jest oficjalnym stanowiskiem organu uwzględniającym zarówno na przepisy prawne, jak i indywidualną sytuację przedsiębiorcy.

Zgodnie z art. 34 ust. 1 ustawy - Prawo przedsiębiorców, przedsiębiorca może złożyć do właściwego organu lub właściwej państwowej jednostki organizacyjnej wniosek o wydanie wyjaśnienia co do zakresu i sposobu stosowania przepisów, z których wynika obowiązek świadczenia przez przedsiębiorcę daniny publicznej lub składek na ubezpieczenia społeczne lub zdrowotne, w jego indywidualnej sprawie (interpretacja indywidualna).

Ustawodawca umożliwia składanie wniosków o wydanie interpretacji w dwojaki sposób. Po pierwsze, przedsiębiorca może zwrócić się o interpretację dotyczącą aktualnego stanu faktycznego, który go dotyczy i budzi wątpliwości. Wnioski mogą również dotyczyć przyszłych zdarzeń, co oznacza przedstawienie organowi jedynie hipotetycznej prognozy sytuacji faktycznej i prawnej, która może wystąpić. Interpretacja taka jest następnie wiążąca - co jest gwarancją bezpieczeństwa przedsiębiorcy.

Jednak warto zaznaczyć, że interpretacje są narzędziem mającym na celu objaśnienie przepisów prawa podatkowego dotyczące stosowania tych przepisów oraz świadczenia składek na ubezpieczenia społeczne lub zdrowotne. Dlatego niemożliwym jest uzyskanie odpowiedzi, które nie są związane powyższymi dziedzinami prawa.

Zasada udzielania informacji

Drugą z regulacji, którą wprowadza ustawa - Prawo przedsiębiorców jest tzw. zasada udzielania informacji. Zasada ta jest zdecydowanie szersza, niż przytoczona powyżej regulacja wynikająca z przepisów Kodeksu postępowania administracyjnego. 

Zgodnie z art. 15 powyższej ustawy, organ, w zakresie swojej właściwości, udziela przedsiębiorcy informacji o warunkach podejmowania, wykonywania i zakończenia działalności gospodarczej.

Warto w tym miejscu przytoczyć uzasadnienie projektu ustawy, który przedstawiony został na etapie prac legislacyjnych. Wówczas wskazano, że wprowadzenie zasady udzielania przedsiębiorcy informacji o warunkach podejmowania, wykonywania i zakończenia działalności gospodarczej ma w założeniu wpłynąć na poprawę jakości świadczonych przez administrację usług oraz ma przyczynić się do zwiększenia wiedzy i świadomości prawnej przedsiębiorców, ułatwiając tym samym wykonywanie działalności gospodarczej. Zasada ta ma jednocześnie wzmocnić służebną rolę administracji publicznej wobec przedsiębiorców. Nie powinno budzić wątpliwości, że organy administracji publicznej powinny pomagać przedsiębiorcom w załatwianiu spraw urzędowych, w szczególności przez informowanie ich o okolicznościach mogących mieć wpływ na rozstrzygnięcie sprawy danego rodzaju. W tym zakresie nie wystarczy, aby organ administracji publicznej jedynie przytoczył obowiązujące przepisy; powinien on również, przynajmniej w sposób zwięzły, wyjaśnić znaczenie tych przepisów⁶.

Zatem przedsiębiorca może w trybie art. 15 ustawy - Prawo przedsiębiorców uzyskiwać informacje o warunkach podejmowania, wykonywania i zakończenia działalności. Co korzystne dla przedsiębiorców - prawodawca wskazał, że organami zobowiązanymi do stosowania tego przepisu są wszystkie organy w ramach swojej właściwości. Mogą to być zatem wszelkie organy koncesyjne, organy wydające zezwolenia, czy wpisujące do rejestru podmiotów wykonujących działalność regulowaną.

Podsumowanie

Przedsiębiorcy nie mogą uzyskiwać w trybie art. 9 Kodeksu postępowania administracyjnego informacji dotyczących przyszłych postępowań. Nie zezwala na to konstrukcja przepisu, która wprost wskazuje, że przepis dotyczy wyłącznie będących przedmiotem już toczącego się postępowania.

Ustawodawca nie pozostawił jednak podmiotów wykonujących działalność gospodarczą bez opieki, ponieważ zagwarantował w ustawie - Prawo przedsiębiorców dwie prawne możliwości uzyskania informacji. Pierwsza z nich to interpretacja indywidualna, która jest wiążąca po jej wydaniu. Interpretacja indywidualna dotyczy jednak wyłączenie objaśnienia przepisów prawa podatkowego dotyczące stosowania tych przepisów oraz świadczenia składek na ubezpieczenia społeczne lub zdrowotne.

Istnieje więc również drugi tryb wynikający z art. 15 ustawy - Prawo przedsiębiorców. W trybie tego przepisu organy udzielają przedsiębiorcom  informacji o warunkach podejmowania, wykonywania i zakończenia działalności gospodarczej.

Powyższe dwa tryby wynikające z ustawy - Prawo przedsiębiorców zabezpieczają więc podmioty wykonujące działalność gospodarczą i stanowią podstawę do uzyskania informacji.

Przypisy

¹ R. Hauser, M. Wierzbowski (red), Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz. Wyd. 8, Warszawa 2023, Legalis/el.
² Wyrok NSA w Warszawie z 16.01.1985 r., III SA 1060/84, LEX nr 1688561.
³ Wyrok NSA z 21.11.2006 r., II GSK 188/06, LEX nr 287931.
⁴ Wyrok NSA z 24.11.2022 r., I OSK 1386/19, LEX nr 3442076.
⁵ H. Knysiak-Molczyk, Granice prawa do informacji w postępowaniu administracyjnym i sądowoadministracyjnym s. 61.
⁶ Uzasadnienie Rządowego projektu ustawy - Prawo przedsiębiorców, druk nr 2051, Sejm VIII kadencji, str. 39 www.sejm.gov.pl/sejm8.nsf/PrzebiegProc.xsp?nr=2051.