Co zrobić, gdy ktoś publikuje w sieci zdjęcie naszego autorstwa jako własne? Jakie są prawne konsekwencje popełnienia plagiatu? Kiedy można bezpłatnie korzystać z materiałów znalezionych w internecie? – tłumaczy dr Aleksandra Bagieńska-Masiota, prawnik, wykładowca Szkoły Prawa Uniwersytetu SWPS w Poznaniu, autorka publikacji „Ochrona praw autorskich. Zarys wykładu dla nieprawniczych kierunków studiów”.
Gdy wszystko jest dostępne...
We współczesnym społeczeństwie wymiana informacji przebiega bardzo szybko. Wszelkiego rodzaju treści chętnie publikujemy w mediach społecznościowych, co umożliwia innym dostęp do prac naszego autorstwa. Jednocześnie zamieszczając w internecie swoje materiały, tracimy nad nimi kontrolę.
Ta tendencja jest zachętą do popełniania plagiatu, czyli posługiwania się cudzymi dziełami jako własnymi i pociąga za sobą prawne konsekwencje.
Plagiat to kradzież
W świetle prawa plagiat to kradzież literacka lub artystyczna, która polega na przywłaszczeniu sobie autorstwa cudzego utworu i wskazaniu przez sprawcę na siebie jako jego twórcę. To wykroczenie, które zgodnie z Ustawą o prawie autorskim i prawach pokrewnych podlega karze. Kto przywłaszcza sobie autorstwo albo wprowadza w błąd co do autorstwa całości lub części cudzego utworu albo artystycznego wykonania, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 3.
Plagiat może być popełniony bez względu na wartość rynkową czy artystyczną utworu. Wielu z nas treści zamieszczane w internecie traktuje jako dobro wspólne i nie zdaje sobie sprawy, że ich zawłaszczenie jest wykroczeniem. Przywłaszczenie praw autorskich ma dwie formy: plagiatu jawnego, gdy sprawca przejmuje utwór w niezmienionej postaci lub z minimalnymi zmianami oraz plagiatu ukrytego, gdy utwór zostaje powielony w przekształconej postaci (m.in. jako parafraza). Plagiat ukryty jest zwykle trudniejszy do zidentyfikowania, ponieważ stanowi powtórzenie myśli, założeń oraz koncepcji. Najczęściej stosowany jest pracach dyplomowych przy parafrazowaniu tekstów naukowych.
Korzystanie z praw autorskich innych osób
Jak w takim razie zgodnie z prawem korzystać z praw autorskich innych osób? Istnieją dzieła, które nie są plagiatem, mimo że stosujemy je na co dzień, są to m.in. koncepcje naukowe oraz powiedzenia. W sieci dostępne są również treści z otwartymi licencjami autorskimi tzw. Creative Commons, które mogą być wykorzystywane bez obowiązku uzyskania zgody od autora. Na ich mocy zgodnie z prawem można korzystać z cudzych dzieł.
Działaniem, które skutecznie chroni przed plagiatem jest podpisywanie utworów imieniem, nazwiskiem lub pseudonimem. Zdjęcia, pliki graficzne i dźwiękowe można oznaczać cyfrowym znakiem wodnym. Podręcznik „Ochrona praw autorskich. Zarys wykładu dla nieprawniczych kierunków studiów” stanowi syntezę wiedzy z zakresu praw autorskich, omówione są w nim zagadnienia związane z dozwolonym użytkiem oraz plagiatem.
O autorce
dr Aleksandra Bagieńska-Masiota – prawnik, politolog, wykładowca Szkoły Prawa Uniwersytetu SWPS w Poznaniu. Specjalizuje się w tematyce prawa prasowego, autorskiego, a także prawa politycznego. Naukowo interesuje się problematyką ochrony prawnoautorskiej oraz wolnością słowa w kontekście ochrony dóbr osobistych. Zajmuje się również sposobem funkcjonowania mediów współcześnie i w ujęciu historycznym.
